11:33
7/5

«Όταν Ήμασταν Βασιλιάδες»: 9 ταινίες για τον Γκάρι Κούπερ

Και είναι στ’ αλήθεια δύσκολο να επιλέξεις μόνο 9 ταινίες του Γκάρι Κούπερ. Διότι πέρα από το υποκειμενικό της αρέσκειας του υπογράφοντος, υπάρχει η αντικειμενικότητα μιας καριέρας που ξεκίνησε από τον βωβό κινηματογράφο και από τις αρχές του ’30 που πήρε μπροστά (με τον συνήθη τότε ρυθμό των αρκετών ταινιών ανά χρονιά) ξεπέρασε την «κανονικότητα» της 15ετίας που συνήθως οριοθετεί την δόξα των σταρς. Ο Κούπερ όμως, όπως και μια χούφτα άλλοι εκείνης της εποχής, δεν ήταν ο κανονικός σταρ.

Ξεκίνησε από κομπάρσος και stunt καβαλάρης σε γουέστερν, τυποποιήθηκε τα πρώτα του χρόνια, κομπαρσικά πάντα, στο είδος, βρήκε τους πρωταγωνιστικούς ρόλους και μόλις αντιλήφθηκε την ελλοχεύουσα τυποποίηση παράτησε Χόλιγουντ και συμβόλαια για να ξεκουραστεί στην Ευρώπη και τα αφρικανικά σαφάρι για έναν ολόκληρο χρόνο.

Αυτό μπορούσε να του στοιχίσει την καριέρα, όμως τελικά, επιστρέφοντας είδε το άστρο του διπλά αστραφτερό μ’ ένα καινούργιο συμβόλαιο αλλά και αυτό το φιλμ να τον περιμένει…

«Αποχαιρετισμός στην Σημαία» (A Farewell to Arms, 1932) του Φρανκ Μπόρζεϊτζ

Η πρώτη μεταφορά μυθιστορήματος του Χέμινγουεϊ στην μεγάλη οθόνη ήταν ένας εισπρακτικός θρίαμβος και μια καλλιτεχνική επιτυχία – που δεν άρεσε καθόλου στον συγγραφέα της βέβαια που, ωστόσο, έγινε στενός φίλος του Κούπερ. Ο τελευταίος, στον ρόλο του Φρέντερικ που ερωτεύεται την νοσοκόμα Κάθριν στην Ιταλία του Μεγάλου Πολέμου, δείχνει το δεύτερο (μετά το «Virginian» του ’29) αλλά και ισόβιο δείγμα πως το ηθικό και πληγωμένο παράστημα αντάμα με την (ρομαντικοποιημένη) αθώα και γοητευτική ακεραιότητα, είχαν βρει το χολιγουντιανό τους καθρέφτισμα.

«Ερωτικές Καντρίλιες» (Design for Living, 1933) του Έρνστ Λιούμπιτς

Παρακάμπτεις τον επιδεικτικά ανόητο ελληνικό τίτλο για να εστιάσεις σε μια από τις ωραιότερες και τολμηρότερες κομεντί που γυρίστηκαν ποτέ. Ελέω απούσας λογοκρισίας ο Φρέντερικ Μαρτς (που ήταν να παίξει τον Φρέντερικ στον «Αποχαιρετισμό στην Σημαία»!) και ο Γκάρι Κούπερ συναντούν την ωραιότερη τσαχπίνα του ’30, την Μίριαμ Χόπκινς, ε και τι να κάνουν συνάπτουν, ένα ωραιότατο ερωτικό τρίγωνο στο Παρίσι! Τέτοια πράγματα από το ’34 και μετά δεν θα ήταν εφικτά, οπότε αν θες να δεις από την κλειδαρότρυπα της προ Κώδικα Χέιζ εποχής, βλέπεις αυτό και μετά είναι καμμιά 50αριά ακόμα ωραιότατα που σε περιμένουν. Εδώ ο Κούπερ αποδεικνύει πόσο ευλύγιστος ηθοποιός είναι, μ’ έναν κωμικό χρονισμό που όσοι τον ξέρουν από τα γουέστερν δύσκολα θα πίστευαν. Με τον Λιούμπιτς ο Κούπερ θα βρισκόταν ξανά, το 1938, στο κακώς παραγνωρισμένο από τους λάτρεις του σκηνοθέτη, «Bluebeard’s Eight Wife».

«Η Φωνή του Πεπρωμένου» (Peter Ibbetson, 1935) του Χένρι Χάθαγουεϊ

Ο Κούπερ με τον Χάθαγουεϊ συνεργάστηκαν αρκετές φορές, ο Χάθαγουεϊ υπήρξε ένας μάστορας σκηνοθέτης που ποτέ δεν απήλαυσε την πρέπουσα τιμή για την αρτιότητα των ευάριθμων ταινιών του, όμως τούτο είναι το καλύτερο. Κι όσο λιγότερα πεις, τόσο καλύτερα γιατί ο άκρατος ρομαντισμός του, η διάχυτη σεναριακή ποιητικότητα και το βαρύ του ρομάντζο δεν εξυπηρετούνται έντιμα από ένα συνοπτικό κείμενο.

«Ο Πρίγκηπας των Δολαρίων» (Mr. Deeds Goes to Town, 1936) του Φρανκ Κάπρα

Οι πιο πολλοί θα το έχετε δει στο επώδυνο ριμέικ του Άνταμ Σάντλερ, ευκαιρία να εγκύψετε και στο αυθεντικό αριστούργημα του αμερικανικού ιδεαλισμού. Η ιστορία ενός επαρχιώτη που κληρονομεί μια τεράστια περιουσία και καταφθάνει στην πόλη για να καταλάβει απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη τις αποστάσεις και την έκπτωση, γραμμένη ως έχει αλλά πρωτίστως σκηνοθετημένη με την καπρική ακρίβεια, το λιτό χιούμορ και την βασική ανθρωπιά, είναι από τις ωραιότερες ταινίες του ’30 κι έφερε οσκαρική δόξα στον σκηνοθέτη της και υποψηφιότητα (κι επίσημη «πρώτη λίστα») στον αρχετυπικό πρωταγωνιστή της που οργιάζει εδώ ανάμεσα στην κωμωδία και το δράμα.

«Ο Λέων της Δύσεως» (The Westerner, 1940) του Γουίλιαμ Γουάιλερ

Αγαπάς το γουέστερν, εδώ είναι το έργο σου γι’ απόψε. Με πυρηνικά όπλα Γουάιλερ, Κούπερ και Τόλαντ («Πολίτης Κέιν») στην φωτογραφία, αυτό είναι γουέστερν οριζόντων, εξπρεσιονισμού και εκπληκτικών κιαροσκούρο σε ένδοξο ασπρόμαυρο, με καταπληκτικό Γουόλτερ Μπρέναν (όσκαρ κι εδώ, ένα από τα τρία του) στον ρόλο του Δικαστή Ρόι Μπι (που αργότερα τον έπαιξε και ο Πολ Νιούμαν στην ταινία του Χιούστον το 1972) και βέβαια τον Γκάρι Κούπερ σε εντυπωσιακό ισοφάρισμα στον Μπρέναν σε μια από τις ωραιότερες αναμετρήσεις του είδους.

«Ο Λαός Προστάζει» (Meet John Doe, 1941) του Φρανκ Κάπρα

Δεν πρέπει να υπάρχουν πολλές λαϊκές κινηματογραφίες που να μην «έκλεψαν» το πνεύμα και το γράμμα άλλης μια κλασικής σκηνοθεσίας του Κάπρα. Και καθώς καιρός εκλογών πλησιάζει η σοφία της αναφαίνεται ακόμα πιο καίρια, ακόμα πιο αφυπνιστική. Τέλειο σατιρικό δράμα, πολιτικής και προσεκτικού ρομάντζου, από εκείνους τους συνδυασμούς που μόνο στο Χόλιγουντ συναντάς και μόνο από εκεί μπορεί ο καθένας μέσα από μια ταινία να βρει εκείνη που θα προτιμήσει. Ο Κούπερ, για μια ακόμα φορά, σε τέλεια εναλλαγή άβουλης αρρενωπότητας, άβολης σεξουαλικότητας και βαθιά έντιμης προσωποποίησης του δέοντος.

«Ο Λοχίας Γιορκ» (Sergeant York, 1941) του Χάουαρντ Χοκς

Την ίδια χρονιά, τόσο προκλητικά, ο Κούπερ έχει οδηγό για πρώτη φορά τον Χάουαρντ Χοκς σε μια από τις εμβληματικές ταινίες εν καιρώ πολέμου. Η ιστορία ενός βαριά παρασημοφορημένου Λοχία, πρόσωπο πραγματικό (ο Κούπερ κι εκείνος έγιναν φίλοι βρίσκοντας πολλά κοινά να τους ενώνουν), γίνεται τεράστια εμπορική επιτυχία και ο Γκάρι Κούπερ φτάνει στο πρώτο του Όσκαρ για μια ταινία που δεν περιφέρει την συγκίνησή της αλλά την έχει στην καρδιά του αντιπολεμικού πατριωτισμού της.

«Ο Άνθρωπος Δίχως Όπλα» (Friendly Persuasion, 1956) του Γουίλιαμ Γουάιλερ

Μπορεί να μην φαίνεται και να το κάνουμε και κονκάρδα, αλλά η σκέψη των πόσων έργων παραλείπονται χάριν οικονομίας (διαβάστε, ας πούμε, το «High Noon», εδώ) μπορεί να σου φέρει ενοχικό κρεσέντο. Έξω λοιπόν γουέστερν, Ντε Μιλ, Όλντριτς («Βέρα Κρουζ»), Λανγκ («Μανδύας και Στιλέτο», από τις ελάσσονες πάντως στιγμές του Λανγκ), Γουάιλντερ («Love in the Afternoon») και προχωρούμε στα μέσα του ’50 και ξανά μαζί με τον Αλσατό άρχοντα των ειδών, τον Γουίλιαμ Γουάιλερ. Το έργο αυτό, έξω από την καλλιτεχνική του αξία, οφείλεται να μνημονευθεί για δύο ακόμα λόγους, ένας εκ των οποίων φωτίζει την προσωπικότητα του Κούπερ.

Ο ηθοποιός υπήρξε πολιτικά Συντηρητικός και ισόβιος Ρεπουμπλικάνος, δηλωμένα αντικομμουνιστής και αντιφασίστας που εντούτοις κατέθεσε στην επιτροπή του ΜακΚάρθι χωρίς ποτέ να κατονομάσει συναδέλφους του, ενώ στην περίοδο του «High Noon» αντιμετώπισε σαν «Γκάρι Κούπερ» την οργή συντηρητικότερων αντικομμουνιστών που τον ήθελαν να αποσυρθεί από το έργο λόγω του σεναριογράφου Καρλ Φόρμαν που ήταν στην μαύρη λίστα. Ο Κούπερ υπερασπίστηκε τον Φόρμαν σαν «πραγματικό Αμερικάνο» κινδυνεύοντας και ο ίδιος από το κυνήγι μαγισσών του υπερσυντηρητικού κατεστημένου της εποχής. Ο δεύτερος λόγος που έχει συμβολικό ενδιαφέρον για την ταινία του Γουάιλερ είναι πως δεκαετίες αργότερα ο Πρόεδρος Ρίγκαν δώρισε το αντιπολεμικό φιλμ στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ κατά την διάρκεια των ειρηνευτικών συνομιλιών της εποχής που έληξαν και τυπικά τον Ψυχρό Πόλεμο.

«Man of the West» (1958) του Άντονι Μαν

Στον έξοχο «κύκλο γουέστερν» του σκηνοθέτη την δεκαετία του ’50, τούτο είναι το μόνο με πρωταγωνιστή τον Κούπερ (πολλά είναι με τον καλό του φίλο Τζίμι Στούαρτ) και είναι ένα θαυμάσιο γουέστερν δωματίου με ήρωα έναν πρώην παράνομο που προσπαθεί απελπισμένα να κερδίσει τους παρελθοντικούς δαίμονες και να διεκδικήσει μια καινούργια ζωή. Το όμορφο, ρυτιδωμένο πρόσωπο του κουρασμένου πια Κούπερ φτάνει εδώ στην πιο ανθρώπινη, την πιο υπαρξιακή του σιτγμή.

Στα τέλη του ’60 ο Κούπερ και η κακή συνήθεια των πολλών πακέτων την ημέρα θα έφταναν στο νομοτελειακό τους γύρισμα, ο καρκίνος ήταν επιθετικός και ο ηθοποιός θα έβλεπε από την τηλεόραση τον επιστήθιο φίλο του Τζίμι Στιούαρτ να του απονέμει το τρίτο του, αυτή τη φορά τιμητικό, Όσκαρ στην απονομή του 1961, λέγοντάς του, σε μια από τις μεγάλες συγκινητικές στιγμές των βραβείων, «Coop, είμαστε όλοι τόσο περήφανοι για σένα». Για όσους από εμάς ανήκουμε πάντα στην λέσχη των θαυμαστών, ισχύει ακόμα.