Γουίλιαμ Φρίντκιν: Η περιπέτεια του σινεμά - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
13:10
29/8

Γουίλιαμ Φρίντκιν: Η περιπέτεια του σινεμά

Ο άνθρωπος που πριν κλείσει τα 40 είχε κάνει τον «Άνθρωπο από τη Γαλλία» και τον «Εξορκιστή», έγινε 87.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Ακριβό μέλος της γενιάς που άλλαξε το Χόλιγουντ του ’70, μετακυλώντας το σε μια νέα εποχή δημιουργών – έστω και βραχύβια. Μαζί με τον Κόπολα και τον Μπογκντάνοβιτς μάλιστα ο Φρίντκιν συμμετείχε σ’ένα, θνησιγενές τελικά, πείραμα ενός στούντιο ελεγχόμενου από δημιουργούς. (Ο Κόπολα διατήρησε την ουτοπική, υπέροχη, ιδέα αλλά υπήρξε ο ίδιος ο καταστροφέας της, κάπου εκεί στις αρχές του ’80 με την περίφημη Zoetrope).

Μιλώντας για την στιγμή που εκμοντέρνισε το Χόλιγουντ, οι περισσότεροι, σωστά, θα πουν πως εντοπίζεται το 1967 όταν ο Άρθουρ Πεν παραδίδει το «Μπόνι και Κλάιντ», κερδίζει το Όσκαρ, αποτυπώνει την αγριότητα και παντρεύει τη λογική του παλιού glamour και της νέας εποχής στα απαστράπτοντα πρόσωπα των Μπίτι-Ντάναγουεϊ. Οι λιγότεροι θα σου πουν το «French Connection», τέσσερα χρόνια μετά, που ο Φρίντκιν σκηνοθετεί με πρωτόγνωρο σφρίγος, αστική οξυδέρκεια και, ξανά, ασυνήθιστη βιαιότητα. Η ταινία σαρώνει τα βραβεία της Ακαδημίας, ο ίδιος ο Φρίντκιν κερδίζει το Όσκαρ σκηνοθεσίας και το πράσινο φως στη βιομηχανία πως ο καιρός να αποτυπώσει το σινεμά με ρεαλισμό τι συμβαίνει «εκεί έξω» έχει έρθει, ανάβει.

Ωστόσο, το επόμενο βήμα του σκηνοθέτη είναι ακόμα πιο απρόσμενο. Μεταφέρει το μπεστ-σέλερ του Γουίλιαμ Πίτερ Μπλάτι για την κόρη μιας μεγαλοαστής ηθοποιού που καταλαμβάνεται από έναν δαίμονα. Ο «Εξορκιστής» είναι για το horror αλλά και το «ταμειοθραυστικό» σινεμά ότι και τα «Σαγόνια του Καρχαρία» τέσσερα χρόνια μετά, μια ταινία που αναποδογυρίζει εμφατικά τις προσδοκίες, μια ριζοσπαστική χρήση του μέσου που εκπλήσσει τους πάντες με την υπερφυσική (…) υποδοχή του αλλά, πάνω απ’ όλα, με την διαχρονική του καλλιτεχνική υπόσταση.

Ο «Εξορκιστής» σημειώνει τον κολοφώνα της καριέρας του Φρίντκιν. Στα 38 του προηγείται όλων (πλην ίσως του Κόπολα) της γενιάς του, έχει τον κόσμο, τα βραβεία, την αναγνώριση. Όμως ο Φρίντκιν δεν πάει καλά, αν πήγαινε θα τον ήξεραν όλοι όπως ξέρουν τους συνοδοιπόρους του. Η άκρατη σινεφιλία του τον οδηγεί σε μια συνέντευξη (1975) του Φριτζ Λανγκ, ένα κόσμημα για τους λάτρεις, με τον Φρίντκιν να ακούει και να συμμετέχει σαν παιδάκι στις ιστορίες του γίγαντα (αλλά και ελαφρώς παραμυθά) σκηνοθέτη.

Αν αυτό ακολουθεί έναν «Εξορκιστή», τότε το Φρίντκιν μέσα του πρέπει να ξύπνησε όταν αποφάσισε πως θα κάνει ένα ριμέικ στο «Μεροκάματο του Τρόμου», το αριστούργημα του Κλουζώ. Μια από τις πιο περιπετειώδεις παραγωγές όλων των εποχών, κατά μία έννοια το δικό του «Αποκάλυψη Τώρα», το «Sorcerer» είναι ένα ταξίδι στο έρεβος της ζούγκλας του Μέξικο, μια ταινία που τη βιώνεις και σε στοιχειώνει, πλήρως αντάξια του προτύπου της, καταδικασμένη ωστόσο από τα μνημειώδη προβλήματα της παραγωγής, το κόστος της, το ότι ο Φρίντκιν παρά την εκτίμησή του στον Ρόι Σάιντερ ήθελε τον Μακουήν, τον Ίστγουντ ή τον Νίκολσον στο πρώτο ρόλο και το ότι ένα κάποιος «Πόλεμος των Άστρων» βγήκε στις αίθουσες την επόμενη εβδομάδα διαλύοντας κάθε ανταγωνισμό.

Όσο και αν δεν αρέσει στον κόσμο το «Sorcerer» είναι βέβαια μια ανώτερη ταινία, για τον Φρίντκιν είναι και η αγαπημένη του, όμως ο δρόμος του σινεμά είναι στρωμένος με καλύτερες ταινίες που κανείς δεν είδε στην εποχή τους.

Η μεθεπόμενη ταινία του σκηνοθέτη, λες και δεν είχε περάσει αρκετά, είναι το «Ψωνιστήρι» (1980). Χρειάζεται και εδώ ειδικό κείμενο για να μνημονεύσεις τη σωρεία προβλημάτων αυτής της παραγωγής, είναι η μόνη ταινία που δεν ρωτάς ποτέ τον Πατσίνο σε συνέντευξη, γκέι στους δρόμους με πλακάτ να διαμαρτύρονται, γκέι στα μπάρ του Δυτικού Μανχάταν να οργιάζουν σε δερμάτινο και μπάρα για χάρη των γυρισμάτων, η Κάρεν Άλεν ποτέ να μην ξέρει το σενάριο της ταινίας που πρωταγωνιστεί, ο ίδιος ο Φρίντκιν να ενδύεται…απρεπώς επισκεπτόμενος leather bars για κατασκοπεία, ένας χαμός κανονικός δηλαδή, που δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει σε άγρια προβλήματα με την λογοκρισία (η ταινία απαγορεύτηκε σε κάμποσες χώρες) και οδήγησε βέβαια σε οικονομική καταστροφή.

Αναμένομενα, την επόμενη χρονιά ο Φρίντκιν έπαθε ένα γερό έμφραγμα, μένοντας έξι μήνες σε ανάρρωση. Τα άγρια χρόνια είχαν τελειώσει και, στην πραγματικότητα, και οι μεγάλες (καλές ή λιγότερο καλές) ταινίες. Η υπόλοιπη δεκαετία έχει μια στιγμή που αγαπάται ανυπερθέτως, το «To Live and Die in L.A.», όμως από κει κι έπειτα, κάποιες χλωμές προσπάθειες στο horror, κάποιες στο θρίλερ («The Guardian» «Jade» «Hunted») είναι όλες τους μέτριες, έστω και αν εύκολα διακρίνει ο μελετητής τα ίχνη ενός ατόφιου βλέμματος, μιας ικανής εξάσκησης. Μόνο τελευταία, το 2011, ήρθε η απροσδόκητη εκ νέου αναγνώριση με το «Killer Joe», που πέφτει και πάνω στην αδιανόητη μεταλλαγή του Μακόναχι, που κέρδισε το βραβείο της FIPRESCI στις Κάννες εκείνης της χρονιάς.

Όπως και να ‘χει όμως, ο Φρίντκιν υπήρξε μια αγριεμένη διάνοια του βιζέρ, ένας προτυπικός σκηνοθέτης δράσης (με κλασσική αναφορά τις αυτοκινητιστικές του καταδιώξεις – μαζί με τον Πίτερ Γέητς να πω εγώ), ένας τολμηρός που, λογικά, πλημμυρίστηκε από τα εγχειρήματά του (ουδείς, πλην Κιούμπρικ, έμεινε ακέραιος από τέτοιες αναμετρήσεις) κι ένας που στις λαμπρές στιγμές του μπορεί να κορδώνεται πως έκανε πράγματα πρωτοπόρα και ανεπανάληπτα από οποιονδήποτε στη συνέχεια.