Avatar: The Way of Water

Δεκατρία χρόνια μετά το πρώτο «Avatar», που έφερε τον ανάπηρο πεζοναύτη Τζέικ Σάλι στην Πανδώρα για να γίνει αρχηγός στην κοινότητα των ιθαγενών Νά'βι, ο Τζέιμς Κάμερον επαναπροσδιορίζει τις αξίες, τους χαρακτήρες και τις δυναμικές της ιστορίας του, μεταφέροντας τη δράση στο στοιχείο που τον καθόρισε και τον ανέδειξε σαν τον πλέον επιτυχημένο, παράτολμο, οραματιστή, φύσει και θέσει εφευρετικό δημιουργό της γενιάς του (και όχι μόνο). Μια εκτεταμένη, σχεδόν 20λεπτη εισαγωγή συνοψίζει την πρώιμη ιστορία της διευρυμένης οικογένειας Σάλι, που πλέον μετράει έξι μέλη, αφού ο Τζέικ και η Νεϊτίρι έχουν κάνει τρία παιδιά κι έχουν υιοθετήσει την Κίρι, την έφηβη πλέον κόρη της Σιγκούρνι Γουίβερ από την προηγούμενη ταινία. Παράλληλα ανασταίνει την αρχινέμεση του πρωταγωνιστή, τον σκληροτράχηλο Συνταγματάρχη Κουόριτς που ξαναματαορκίζεται να εκδικηθεί, και «ανεβασμένος» (κατά το uploaded) στο άβατάρ του ηγείται μιας ομάδας εξόντωσης με στόχο τον «Ούρουκ Μάχτο» και τη γενικότερη γαλήνη του πλανήτη. Όταν το καταλαβαίνει, ο Τζέικ αποφασίζει να ξενιτευτεί για να προστατέψει το λαό και τα δάση του από την επικείμενη επίθεση. Η οικογένειά του θα βρει τελικά καταφύγιο στη μαγευτική παραθαλάσσια περιοχή των Μετκαγίνα, ανάμεσα σε αμφίβιους Νά'βι, ευφυή κήτη και άλλα πλάσματα του νερού. Αναβαθμισμένοι με την μπλε παραλλαγή τους όμως, οι αδίστακτοι «Άνθρωποι του Ουρανού» δεν θα αργήσουν να εντοπίσουν τα ίχνη του...

Ο Κάμερον βάζει και πάλι μάσκα και βατραχοπέδιλα, βουτάει στο νερό και παρουσιάζει μια μεγαλεπίβολη συνέχεια όπου όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν. Το «The Way of Water» μοιράζεται ομολογουμένως πολλά με τον προκάτοχό του. Πρόκειται και πάλι για μια ιστορία προσαρμογής στον τρόπο ζωής, τα έθιμα και τις παραδόσεις ενός λαού που φέρνει συμβατικά στους Αμερινδιάνους. Αναφέρεται ξανά στη συμβιωτική σχέση φύσης και επιστήμης, την ανάγκη για αρμονία μεταξύ των μελών του εκάστοτε ενδιαιτήματος και την ανθρώπινη απληστία απέναντι στο περιβάλλον. Αξιοποιεί επίσης σαν κεντρικό μοχλό της πλοκής την ύπαρξη ενός ανώτερου νευροφυτικού συστήματος στις απολήξεις του οποίου συνδέονται, επικοινωνούν και συμπάσχουν όλα τα έμβια όντα. Παρότι το οικολογικό πρόσημο παραμένει το ίδιο, έχουν αλλάξει οι στίχοι στις προσευχές απέναντι στην Έιβα, την αντίστοιχη Μητέρα Φύση. Το δέντρο των ψυχών είναι υποθαλάσσιο και ο εχθρός δεν θα πέσει από τα αστέρια, αλλά θα φτάσει κυνηγώντας φάλαινες με καμάκια και δελφινίερες, όσο στο βάθος προοικονομείται ένας μικρός «Τιτανικός».

Κερασάκι στην τούρτα η παρουσία της Κέιτ Γουίνσλετ στο καστ, που υποδύεται την βασίλισσα των Μετκαγίνα

Μιας και το αναφέραμε, το δεύτερο «Avatar» θα σας φέρει σίγουρα στο μυαλό πολλές από τις προηγούμενες ταινίες του Κάμερον. Το ανελέητο κυνηγητό του «Εξολοθρευτή» και του «Τ2», τα μιλιταριστικά παραληρήματα των «Aliens», φυσικά και την ασφυκτικά επιβλητική «Άβυσσο». Ωστόσο η πιο επουσιώδης αναφορά, αυτή που αγγίζει τα επίπεδα ενός υπερφίαλου deja vu, είναι ο «Τιτανικός». Πέρα από τα ήθη και τα έθιμα των Να'βι, το νερό έχει διαβάλει και τον πυρήνα της ιστορίας, μετατρέποντάς την από ρομάντζο δράσης σε action ταινία καταστροφής με την οικογένεια να μπαίνει πάνω απ' όλα. Πάνω που πάει να ξεχειλίσει, η δράση αυτοπεριορίζεται με στεγανά σε καταστρώματα. Κι όλα αυτά την ώρα που ναυαρχίδα του επεκτατικού στρατού των Ανθρώπων, γίνεται το πεδίο για ορισμένες από τις καλύτερες σκηνές δράσης που γυρίστηκαν ποτέ.

Σε τεχνικό επίπεδο πρέπει κάποιος να είναι διαπλανητικά κομπλεξικός για να κακολογίσει το «The Way of Water». Δεκατρία χρόνια in development και νιώθεις μέχρι και το τελευταίο δευτερόλεπτο, για να βγουν όλα καλοτριμαρισμένα, όλα γυαλιστερά, όλα υπέροχα. Το 3D είναι και πάλι εκπληκτικό, η δε δουλειά στις εστιάσεις χειρουργική. Το αισθητικό κομμάτι, σε ό,τι έχει να κάνει με την εικόνα, εμπλουτίζει τον γαλαζοπράσινο καμβά που επέβαλλε το original με τις θερμές παρεμβάσεις της φωτιάς, του ήλιου και μιας (περιττούτσικης θα έλεγε κανείς) έκλειψης. Υπάρχουν πάλι τα μαγικά ένθετα που σύσσωμα τα pixel στην οθόνη πάλλονται παρέα με τα ηλεκτρισμένα χρώματα της φύσης. Γενικά η κοσμογονία του Κάμερον χαρακτηρίζεται από μια ιδιάζουσα παλέτα (προσαρμοσμένη και στις δυνατότητες των 3D συσκευών βεβαίως βεβαίως) που ή την καταπίνεις αμάσητη, ή έχεις εξ αρχής πρόβλημα με το περιορισμένο της φάσμα (όπως ο υποφαινόμενος). Ο ήχος και μουσική συμπληρώνουν την ολομέτωπη επίθεση στις αισθήσεις κι αν κάποιος ψάχνει μια ευκαιρία και μια αίθουσα για να εντυπωσιαστεί και να θαυμάσει, δεν θα υπάρξει καλύτερη αφορμή για τουλάχιστον δύο χρόνια από σήμερα (περιμένουμε το τρίτο «Avatar» τα Χριστούγεννα του 2024).

Aν και έχει γράψει άλλες τρεις συνέχειες, ο Κάμερον επιφυλάσσεται για την κυκλοφορία τους και πετάει το μπαλάκι στο κοινό: το 4ο και το 5ο Avatar θα δουν το φως τη αίθουσας μόνο αν το «The Way of Water» και η συνέχεια του κόψουν 2 δις $ έκαστο

Αν απ' την άλλη ψάχνει να βρει το μύθο πίσω απ' όλα αυτά και δεν αρκείται σε μια προσχηματική κι απροκάλυπτα κλισέ ιστορία που μετατρέπεται με το στανιό σε ένα πολυπρόσωπο έπος, όπου κάθε μικρή ή μεγάλη σκηνή τάσσεται κάτω από μία διάτρητη νοηματική ομπρέλα, δυστυχώς ατύχησε. Μια αγκαλιά για τον απόκληρο και παρηγοριά στον ξένο, το σενάριο του «The Way of Water» κουράζεται και κουράζει από πολύ νωρίς, με το πιο αναπάντεχα απλοϊκό απ' τα ατοπήματα που μπορεί να συναντήσεις σε μια ταινία τέτοιου διαμετρήματος. Υπερθεματίζοντας. Βάναυσα. Προβάλλοντας επίσης συμβατικές αντιλήψεις με σύγχρονη άποψη, πράγμα λογικό δεδομένου του πόσο γρήγορα αλλάζει ο κόσμος όσο ο πλανήτης μας φέρνει στροφές γύρω απ' τον ήλιο. Μια στρατηγός ή μια Νά'βι μαχήτρια στις παρυφές του υπερηρωισμού, είχαν υποθέτω πολύ μεγαλύτερη ένταση όταν (πρωτο-)γράφτηκε το σενάριο, ειδικά από τη στιγμή που αμφότερες αποτελούν follow up στους macho χαρακτήρες που έκαναν κουμάντο στο πρώτο φιλμ. Και πέρα απ' αυτό, είναι μια ιστορία που μπάζει νερά (pun intented) παρά τις ασφαλείς επιλογές, μια πλοκή που ανοίγεται σε αδικαιολόγητα πολλά παράθυρα. Τα πάντα εδώ είναι απελπιστικά προβλέψιμα, πράγμα στο οποίο συμβάλλει με το χειρότερο δυνατό τρόπο και η άτσαλα ενσωματωμένη, νηπιακού επιπέδου προοικονομία στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω.

Εν κατακλείδι, ένα πλαστικοποιημένο slide show το «Way of Water» και τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα έχουν να κάνουν με τον δημιουργό του. Έναν τυχοδιώκτη του εκράν που μπαίνει να παίξει το magnum opus του σε μια ζαριά και μια εποχή που τα ταμεία δεν δείχνουν διάθεση να βοηθήσουν (για την ακρίβεια τον έχουν ανάγκη περισσότερο απ' ότι τα χρειάζεται  ο ίδιος). Έναν auteur του box office που φτιάχνει ταινίες με την προϋπόθεση να μπουν στις πέντε πιο εμπορικές όλων των εποχών. Αν με ρωτάτε το να μιλάει κάποιος για τι θα κάνει μια ταινία στα ταμεία δεν συνιστά κριτική επί του έργου, σε αυτήν την περίπτωση όμως ο Κάμερον έχει αναγάγει το τζόγο των μπορντερώ σε τέχνη. Και θέλει να το κάνει με τον τρόπο του, όχι με τον τρόπο που επιβάλλει η βιομηχανία. Στο λυκόφως των υπερηρώων αντιπροτείνει μια ομοούσια οικογένεια που δεν αντέχει να ματώνει. Μας βάζει να ξαναφορέσουμε τα 3D γυαλιά μας, σε μια εποχή που οι περισσότεροι είχαν ξεχάσει τη μαγεία του να βλέπεις μια ταινία τρία (φωτιστικά) στοπ κάτω. Εκεί που άλλοι προσπαθούν να βρουν βάθος και πολυπλοκότητα, αυτός επιμένει στα 0 και τα 1 μιας ψηφιακής γαλάζιας ραψωδίας ομηρικών διαστάσεων. Είναι ένας τεχνοκράτης ιδεαλιστής που ζωντανεύει αδιαπραγμάτευτο κάθε όραμά του, ανακαλύπτοντας νέους δρόμους ή εφευρίσκοντας τον τρόπο αν αυτό είναι απαραίτητο. Όσο και να τα εκτιμάμε όλ' αυτά, είναι ο ίδιος άνθρωπος που στο «Way of Water» υπογράφει μάλλον τη χειρότερη ταινία του.