11:07
14/7

Μπέργκμαν για πάντα! Οι 20 ταινίες που πρέπει να δεις

«Το σινεμά σαν όνειρο, το σινεμά σαν μουσική. Καμία τέχνη δεν διαπερνάει τη συνείδηση όσο το σινεμά στοχεύοντας κατευθείαν στο συναίσθημα, βαθιά στα σκοτεινά δωμάτια της ψυχής μας». Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν σκηνοθέτησε περισσότερες από πενήντα ταινίες και κατάφερε με ένα σκληρό αλλά συνάμα ευγενή τρόπο να φέρει τον άνθρωπο στο επίκεντρο της 7ης Τέχνης. Με την μελαγχολική δεξιοτεχνία του και τη λυρική του γλώσσα, οι θεατές ξεκινούν ένα γλυκόπικρο ταξίδι αναζήτησης στις πιο σκοτεινές πτυχές της ύπαρξης, στη ζωή και στο θάνατο.

Γεννήθηκε στην Ουψάλα της Σουηδίας το 1918 και ξεκίνησε την καριέρα του στο θέατρο πριν στραφεί, το 1944, στον κινηματογράφο, γράφοντας αρχικά το σενάριο της ταινίας «Τρέλα» του Αλφ Σιόμπεργκ. Πραγματοποίησε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο την επόμενη χρονιά με την ταινία «Κρίση», και σύντομα ήρθε η παγκόσμια αναγνώριση με την ταινία «Χαμόγελα καλοκαιρινής νύχτας», μια χιουμοριστική και σπιρτόζικη ματιά στον έρωτα και τις σχέσεις του ζευγαριού, και λίγο αργότερα με το μεγάλο δράμα του «Η Έβδομη Σφραγίδα».

Το έργο του Μπεργκμαν, βαθύτατα φιλοσοφικό, θίγει υπαρξιακά ζητήματα, όπως η ζωή, ο θάνατος, η ύπαρξη του Θεού, η ελευθερία της βούλησης. Το ύφος του ιδιαίτερα ερευνητικό, καθώς παρακολουθεί με τη κάμερα εξαντλητικά τις αντιδράσεις των ηθοποιών, στηρίζεται στις δυνατές ερμηνείες. Τα μελαγχολικά δοκίμια του για το ρόλο της ανθρωπότητας σε ένα κόσμο αλλοτριωμένο επηρέασαν σημαντικά την Τέχνη και αρκετούς σκηνοθέτες.

«Ίσως ο πιο σημαντικός καλλιτέχνης από την εφεύρεση της κινηματογραφικής μηχανής». Γούντι Άλεν

Οι 20 ταινίες που πρέπει να δεις

Κρίση (Kris, 1946)
Πρωταγωνιστούν: Ίνγκα Λάντγκρε, Στιγκ Όλιν, Μαριάνε Λόφγκρεν

Όταν η φυσική της μητέρα εμφανίζεται για να τη διεκδικήσει, η Νέλι εγκαταλείπει τη θετή της μητέρα και την ακολουθεί στη Στοκχόλμη, όπου θα εμπλακεί σε μια καταστροφική σχέση με έναν γοητευτικό ζιγκολό. Η ταινία με την οποία ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν πραγματοποίησε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο σε ηλικία 28 ετών. 

Καλοκαίρι με τη Μόνικα (Sommaren med Monika, 1953) 
Πρωταγωνιστούν: Χάριετ Άντερσον, Λαρς Έκμποργκ, Ντάγκμαρ Έμπσεν

Ο Χάρι, ένας ντροπαλός 19χρονος υπάλληλος, θα ερωτευτεί τρελά την ατίθαση, 17χρονη Μόνικα. Οι δυο τους θα περάσουν ένα ονειρεμένο καλοκαίρι σε μια ερημική ακρογιαλιά, όμως η αναπόφευκτη επιστροφή στην πραγματικότητα θα ματαιώσει τα όνειρά τους. Αιθέρια σκιαγράφηση μιας ουτοπικής απόδρασης σε ένα από τα μεγάλα έργα του κινηματογραφικού ρομαντισμού. 

Χαμόγελα Καλοκαιρινής Νύχτας (Sommarnattens leende, 1955)
Πρωταγωνιστούν: Εύα Ντάλμπεκ, Ούλα Γιάκομπσον, Χάριετ Άντερσον

Το καλοκαίρι του 1900, τέσσερις γυναίκες και τέσσερις άντρες συναντιούνται για ένα σαββατοκύριακο στην εξοχή, όπου θα διαπραγματευτούν τις επιθυμίες της καρδιάς τους και θα αποκαλύψουν τις ανασφάλειές τους. Στην πρώτη του μεγάλη, διεθνή επιτυχία, ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν γεμίζει την οθόνη με κοφτερό χιούμορ, λεπτή ειρωνεία αλλά και κατανόηση για το εφήμερο του ανθρώπινου πόθου, σερβίροντας ένα απολαυστικό, κινηματογραφικό, ερωτικό γαϊτανάκι, μια ανελέητη όσο και τρυφερή τραγικο-κωμωδία ηθών. Υποψήφια για Χρυσό Φοίνικα.

Η Έβδομη Σφραγίδα (Det sjunde inseglet, 1957)
Πρωταγωνιστούν: Μαξ φον Σίντοφ, Γκούναρ Μπιόρνστραντ, Νιλς Πόπε

Ένας ιππότης και ο ιπποκόμος του επιστρέφουν από τις Σταυροφορίες σε μια Σουηδία που μαστίζεται από την πανούκλα. Στο δρόμο θα συναντήσουν τον Θάνατο, ο οποίος ζητά από τον ιππότη να τον ακολουθήσει. Εκείνος τον προσκαλεί σε μια παρτίδα σκάκι για να κερδίσει τη ζωή του ή τουλάχιστον λίγο χρόνο για να απαντήσει στα μεταφυσικά ερωτήματα που τον βασανίζουν. 61 χρόνια μετά την πρώτη προβολή της, η «Έβδομη Σφραγίδα» διατηρεί ακέραιη την αίγλη ενός επιβλητικού, φιλοσοφικού έργου τέχνης, που τολμά να κοιτάξει κατάματα τα μεγάλα προβλήματα της ύπαρξης. Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών. 

Άγριες Φράουλες (Smultronstället, 1957)
Πρωταγωνιστούν: Βίκτορ Σίοστρομ, Μπίμπι Άντερσον, Ίνγκριντ Τούλιν

Ο 78χρονος καθηγητής Μποργκ ταξιδεύει με τη νύφη του από τη Στοκχόλμη στο Λουντ για να παραλάβει ένα τιμητικό βραβείο για την προσφορά του στην επιστήμη. Στην πορεία θα κυριευτεί από αναμνήσεις και θα συμβιβαστεί με τα λάθη και τις χαμένες ευκαιρίες του παρελθόντος. Η πιο τρυφερή ταινία του Μπέργκμαν είναι ένα υπαρξιακό road movie, ένα συναρπαστικό ταξίδι στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου, Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου & Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Ο Άνθρωπος με τα Δύο Πρόσωπα (Ansiktet, 1958)
Πρωταγωνιστούν: Μαξ φον Σίντοφ, Ίνγκριντ Τούλιν, Άκε Φρίντελ

Σουηδία, 1846. Κυνηγημένος από τα χρέη και τις κατηγορίες για βλασφημία, ο Δρ. Άλμπερτ Εμάνουελ Βόγκλερ, υπνωτιστής και ταχυδακτυλουργός, καταφτάνει με το θίασο και τη σύζυγό του στη Στοκχόλμη, όπου θα έρθει αντιμέτωπος με τη δυσπιστία των αρχών και της επιστήμης. Αξιοποιώντας εξίσου τα κωμικά στοιχεία και τις συμβάσεις του κινηματογραφικού τρόμου, ο Μπέργκμαν παραδίδει μια από τις πιο υποτιμημένες ταινίες του, πνιγμένη σε γοτθικές αποχρώσεις, σασπένς και ανελέητη ειρωνεία. Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας. 

Η Πηγή των Παρθένων (Jungfrukällan, 1960)
Πρωταγωνιστούν: Μαξ φον Σίντοφ, Μπιργκίτα Βάλμπεργκ, Γκιούνελ Λίντμπλομ

Στη Σουηδία του 14ου αιώνα, μια νεαρή παρθένα βιάζεται και δολοφονείται από δύο βοσκούς. Σε ένα μοιραίο γύρισμα της τύχης, οι δολοφόνοι της αναζητούν καταφύγιο από τους γονείς της κοπέλας, προκαλώντας την τρομερή εκδίκηση του βαθιά θρησκευόμενου πατέρα της. Ο Μπέργκμαν ζωντανεύει τα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα, μέσα από μια σαγηνευτική αντιπαράθεση χριστιανισμού και παγανισμού, φυσικής ομορφιάς και θηριωδίας. Ειδική Μνεία στο Φεστιβάλ Καννών, Χρυσή Σφαίρα και Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. 

Μέσα από τον Σπασμένο Καθρέφτη (Såsom i en spegel, 1960)
Πρωταγωνιστούν: Χάριετ Άντερσον, Γκιούναρ Μπιόρνστραντ, Μαξ φον Σίντοφ

Κατά τη διάρκεια των διακοπών σε ένα απομονωμένο νησί, οι ήδη εύθραστες ισορροπίες μιας οικογένειας διαταράσσονται όταν η σχιζοφρενής Κάριν αντιλαμβάνεται ότι ο πατέρας της τη χρησιμοποιεί ως έμπνευση για το συγγραφικό του έργο. Ότι ακολουθεί είναι μια βασανιστική κατάδυση στην άβυσσο της ψυχικής ασθένειας, με την Χάριετ Άντερσον να καταθέτει μια συγκλονιστική ερμηνεία ζωής. Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου και Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου. 

Η Σιωπή (Tystnaden, 1963)
Πρωταγωνιστούν: Ίνγκριντ Τούλιν, Γκιούνελ Λίντμπλομ, Γιόργκεν Λίντστρομ

Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, η ασθενική Έστερ και η αισθησιακή αδερφή της Άννα με τον 13χρονο γιο της Γιόχαν αναγκάζονται να διανυκτερεύσουν σε ένα ξενοδοχείο. Τελική πράξη μιας τριλογίας που άνοιξε με το «Μέσα από τον Σπασμένο Καθρέφτη» και συνεχίστηκε με το «Χειμωνιάτικο Φως», η «Σιωπή». χαρτογραφεί ένα πλέγμα αντιζηλιών και μίσους που σιγοβράζει σε ένα σεξουαλικά φορτισμένο, ψυχολογικό δράμα που προκάλεσε σοκ στην εποχή του. 

Περσόνα (Persona, 1966)
Πρωταγωνιστούν: Λιβ Ούλμαν, Μπίμπι Άντερσον, Μαργκαρέτα Κρουκ

Κατά τη διάρκεια μιας παράστασης, η διάσημη ηθοποιός Ελίζαμπετ Βόγκλερ πέφτει σε βαθιά σιωπή και αρνείται να μιλήσει. Η γιατρός της τη στέλνει μαζί με μια νοσοκόμα σε ένα απομονωμένο παραλιακό σπίτι για να αναρρώσει. Η συμβίωση των δύο γυναικών μετατρέπεται σε ένα αδυσώπητο παιχνίδι αλλαγής ταυτότητας και ο Μπέργκαν παραδίδει μια από τις πιο σύνθετες και πρωτοποριακές ταινίες της φιλμογραφίας του. 

Η Ώρα του Λύκου (Vargtimmen, 1968)
Πρωταγωνιστούν: Μαξ φον Σίντοφ, Λιβ Ούλμαν, Ίνγκριντ Τούλιν

Ένας ζωγράφος κυριεύεται από τους δαίμονες και τα πλάσματα της φαντασίας του, χάνοντας ολοένα την επαφή του με την πραγματικότητα. Ο Μπέργκμαν μεταμορφώνει μια σπουδή πάνω στην αγωνία του καλλιτέχνη και τη φύση της δημιουργίας σε ένα ανατριχιαστικό αμάλγαμα σουρεαλιστικής φαντασίας, εξπρεσιονισμού και γοτθικών στοιχείων. Χωρίς να χάνει στιγμή την αλληγορική της διάσταση, «Η Ώρα του Λύκου» είναι ό,τι πιο κοντά στο είδος του τρόμου σκηνοθέτησε ποτέ ο τρομερός Σουηδός.

Η Ντροπή (Skammen, 1968)
Πρωταγωνιστούν: Λιβ Ούλμαν, Μαξ φον Σίντοφ, Γκούναρ Μπιόρνστραντ

Στο μέσο του εκπληκτικού σερί ταινιών που γύρισε ο Μπέργκμαν μέσα στα χρόνια του  '60, η «Ντροπή» αξίζει περίοπτης θέσης, ένα προνόμιο που όμως απέκτησε μόλις τις τελευταίες δεκαετίες, όταν το φιλμ αναγνωρίστηκε καθυστερημένα ως ένα από τα κορυφαία του Σουηδού σκηνοθέτη. Μια αντιπολεμική δήλωση τρομερής δύναμης, με ερμηνείες ανυπέρβλητης ισχύος από τους Μαξ φον Σίντοφ και Λιβ Ούλμαν, η «Ντροπή» αποτελεί μια ηθική παραβολή μεγάλης υπαρξιακής αγωνίας και αξέχαστων επιμέρους σκηνών, την οποία οφείλει να ανακαλύψει επιτέλους μια ευρύτερη μερίδα θεατών. 

Το Πάθος (En passion, 1969)
Πρωταγωνιστούν: Μαξ φον Σίντοφ, Λιβ Ούλμαν, Μπίμπι Άντερσον

Ο Αντρέας χωρίζει τη γυναίκα του και αυτοεξορίζεται σε ένα νησί της Βαλτικής. Όμως η γαλήνη του ταράζεται από την παρουσία ενός μανιακού και τη συνάντησή του με την Άννα, μια πανέμορφη χήρα, της οποίας ο σύζυγος ονομαζόταν επίσης Αντρέας. Ο Μπέργκμαν επιστρέφει στην προσφιλή του θεματολογία της απομόνωσης, που τον απασχόλησε όσο τίποτα άλλο στο τέλος της δεκαετίας του ‘60, με ακόμη ένα υποδειγματικό ψυχολογικό δράμα δωματίου, όπου οι χαρακτήρες παρακολουθούν ανίσχυροι την πολυπόθητη ασφάλειά τους να γκρεμίζεται από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. 

Κραυγές και Ψίθυροι (Viskningar och rop, 1973)
Πρωταγωνιστούν: Χάριετ Άντερσον, Ίνγκριντ Τούλιν, Λιβ Ούλμαν

Δύο γυναίκες σπεύδουν να βοηθήσουν την ετοιμοθάνατη αδελφή τους, αλλά η ζήλια, ο εγωισμός και το παρελθόν στοιχειώνουν τις προσπάθειές τους για επικοινωνία. Σε ένα σκηνικό βαμμένο στο χρώμα του αίματος ο Μπέργκμαν παραδίδει ένα διαπεραστικό ψυχογράφημα για την ανθρώπινη μάχη με τη ζωή και το θάνατο. Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας. Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Πρωτότυπου Σεναρίου και Κοστουμιών. 

Σκηνές από ένα Γάμο (Scener ur ett äktenskap, 1973)
Πρωταγωνιστούν: Λιβ Ούλμαν, Έρλαντ Γιόζεφσον, Μπίμπι Άντερσον

Η Μαριάνε και ο Γιόχαν δίνουν την εντύπωση του ιδανικού ζευγαριού. Όταν όμως ο Γιόχαν εγκαταλείπει ξαφνικά τη σύζυγό του για μια άλλη γυναίκα, αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν την αποσύνθεση του γάμου τους. Μέσα από τα αδιάκριτα, τεταμένα κοντινά πλάνα του Σβεν Νίκβιστ, ο Μπέργκμαν ιχνηλατεί το χρονικό μιας άλλοτε μαρτυρικής και άλλοτε γαλήνιας σχέση δέκα ολόκληρων χρόνων, απογυμνώνοντας κάθε συναίσθημα πόνου και αγάπης που καθορίζει εξίσου την κοινή ζωή ενός ζευγαριού. Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. 

Ο Μαγεμένος Αυλός (Trollflöjten, 1975)
Πρωταγωνιστούν: Γιόζεφ Κόστλινγκερ, Ίρμα Ουρίλα, Ελίζαμπετ Έρικσον

Ο Μπέργκμαν βάζει τη δική του σφραγίδα στην εξαίσια όπερα του Μότσαρτ σε αυτή την αξεπέραστη κινηματογραφική απόδοση ενός από τα πιο δημοφιλή έργα του συνθέτη. Ο θρίαμβος της αγάπης, της συγχώρεσης και της συντροφικότητας σε μια τηλεοπτική παραγωγή που υπερέβη τα όρια και τις συμβάσεις τις μικρής οθόνης. Υποψήφια για Όσκαρ Κοστουμιών και Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. 

Φθινοπωρινή Σονάτα (Höstsonaten, 1978)
Πρωταγωνιστούν: Ίνγκριντ Τούλιν, Λιβ Ούλμαν, Λένα Νάιμαν

Μια μητέρα που παραμέλησε την οικογένειά της για χάρη της καριέρας της ως πιανίστρια, ξανασμίγει με την μεγαλύτερη κόρη της έπειτα από επτά χρόνια και επιχειρεί να συμφιλιωθεί μαζί της κατά τη διάρκεια μιας νύχτας γεμάτης οδυνηρές αποκαλύψεις. Μια υπόκωφη ιστορία εξιλέωσης και μια κορυφαία ερμηνευτική συνάντηση ανάμεσα στη Λιβ Ούλμαν και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν, στη μοναδική συνεργασία της μεγάλης σταρ με τον συμπατριώτη της δημιουργό. Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου και Α’ Γυναικείου Ρόλου για την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. 

Φάνι και Αλέξανδρος (Fanny och Alexander, 1982)
Πρωταγωνιστούν: Εύα Φρόλινγκ, Γκουν Βάλγκρεν, Γιαν Μάλμσο , Περνίλα Όλγουιν, Μπέρτιλ Γκούβε

Ένα φιλμ που συνοψίζει αρμονικά την εμβριθή μάτια του Μπέργκμαν πάνω στην οικογένεια, τον ανθρώπινο ψυχισμό, την έκταση που λαμβάνει μέσα μας η επιθυμία και φυσικά το ατέρμονο αλισβερίσι της ζωής με τον θάνατο. Στο εν μέρει αυτοβιογραφικό «Φάνι και Αλέξανδρος», ο Σουηδός μέτρ ενσταλάζει τη σοφία μιας ζωής, αντικρίζοντας κατάματα τους επίμονους δαίμονες της παιδικής του ηλικίας και ολοκληρώνοντας έτσι, με τον καλύτερο τρόπο, μία ανεπανάληπτη κινηματογραφική διαδρομή, 25 χρόνια πριν το θάνατό του. Ο αρχικός σχεδιασμός να γυριστεί για λογαριασμό της τηλεόρασης οδήγησε τελικά σε δύο εκδοχές της βραβευμένης με τέσσερα Όσκαρ ταινίας, μία τρίωρη και μία πεντάωρη, πριν δουν αμφότερες τελικά το δρόμο για τις αίθουσες, γνωρίζοντας την αποθέωση τόσο από το κοινό όσο και από την κριτική.

Μετά την Πρόβα (Efter repetitionen, 1984)
Πρωταγωνιστούν: Λένα Όλιν, Έρλαντ Γιόζεφσον, Ίνγκριντ Τούλιν 

Ο Χένρικ, θεατρικός σκηνοθέτης που γερνά, ανεβάζει για πέμπτη φορά το «Ονειρόδραμα» του Στρίντμπεργκ. Κάθεται να σκεφθεί στο άδειο θέατρο, μετά από μια ημέρα πρόβας. Τότε εμφανίζεται η νεαρή ηθοποιός Άννα, κόρη μιας ηθοποιού και παλιάς ερωμένης του, που είναι πλέον νεκρή. Μια «μικρή» παραγωγή κατά παραγγελία της σουηδικής τηλεόρασης μεταμορφώνεται στα χέρια του Μπέργκμαν σε ένα μνημειώδες έργο-διαθήκη για τη σύγχυση των ορίων ανάμεσα στη ζωή και την τέχνη, τα μοτίβα των σχέσεων και των χωρισμών. 

Saraband (2003)
Πρωταγωνιστούν: Λιβ Ούλμαν, Έρλαντ Γιόζεφσον, Γκούνελ Φρεντ

Φτιαγμένη για τη σουηδική τηλεόραση, η τελευταία ταινία του Μπέργκμαν ενώνει τους Έρλαντ Γιόζεφσον και Λιβ Ούλμαν του «Σκηνές από ένα Γάμο» στη λογική μιας συνέχειας, όπου ο Γιόχαν και η Μαριάν, οι δυο ήρωες του θρυλικού φιλμ, συναντιούνται ξανά μετά το 22 χρόνια. Ο ίδιος ο Μπέργκμαν συνόψισε την ταινία ως «τέσσερις ηθοποιοί, δέκα μονόλογοι με πρόλογο και επίλογο», δηλώνοντας πως επρόκειτο για δύσκολο εγχείρημα, παρότι φαίνεται απλό στο χαρτί. Όσο απλή και να μοιάζει η κινηματογράφηση του «Saraband», όσο λίγα τα πλάνα του, η ένταση σε κυριεύει από το πρώτο καρέ. Η συγκέντρωση του βλέμματος πάνω στους ηθοποιούς του διαπερνάει το θεατή. Γυρισμένο σχεδόν εξολοκλήρου σε πλατό, το «Saraband» είναι εν γνώσει του Μπέργκμαν η τελευταία του ταινία. Ένα ξεγύμνωμα ψυχής για τέσσερις ηθοποιούς, υπόκωφο αλλά πολύ αληθινό.