Μαθήματα Πιάνου - cinemagazine.gr
8:51
4/2

Μαθήματα Πιάνου

The Piano

Η ώριμη δουλειά μιας μεγάλης δημιουργού. Λογοτεχνικές καταβολές, εικαστική τελειότητα, δύναμη ερμηνειών, παλλόμενο μοντάζ. Από τη Νέα Ζηλανδία του χτες, η Κάμπιον φυσά τον αέρα του σινεμά του αύριο. Ήδη στο Top 10 της χρονιάς.

Από τον Ορέστη Ανδρεαδάκη

Ξεμπαρκάροντας στη Νέα Ζηλανδία του 1850, η Άντα (Χόλι Χάντερ), μια βουβή γυναίκα από τη μακρινή Σκοτία, μοιάζει καινό δαιμόνιο μέσα στην παρθενικότητα και την αγριάδα του εξωτικού τοπίου. Σκοπός της μετανάστευσης ο γάμος δια του προξενιού. Αχώριστος σύντροφος η εννιάχρονη νόθα κόρη της και ένα μεγάλο βαρύ πιάνο, το οποίο ο μέλλων σύζυγος σνομπάρει και εγκαταλείπει στην ακτή. Η μαυροφορεμένη μικρόσωμη γυναίκα με το αγέλαστο πρόσωπο πληγώνεται. Το πιάνο αυτό είναι κάτι παραπάνω από ένα μουσικό όργανο. Είναι η φωνή που δεν έχει, το πείσμα για ζωή, το όχημα που την οδηγεί στη γαλήνη. Μόνο του στην αχανή παραλία, το πιάνο θυμίζει τώρα ένα βουβό ζώο, που περιμένει τη βουβή κυρία του για να μιλήσουν μαζί. 

Η Άντα προσπαθεί να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον και όταν ο σύζυγος φεύγει για δουλειές στην ενδοχώρα, εκείνη ζητά τη βοήθεια του γείτονα (Χάρβεϊ Καϊτέλ), κάποιου μυστηρίου γήινου άντρα με πρόσωπο γεμάτο τατουάζ και συμπεριφορά αγροίκου. Θα την πάει στην παραλία, στο πιάνο της και θα την ακούσει ξανά και ξανά να παίζει, να ζωντανεύει, να γίνεται ον ανθρώπινο, διαφορετικό, ερωτικό. Στις επόμενες μέρες θα ζητήσει από το σύζυγο της Άντα (Σαμ Νιλ) να αγοράσει το πιάνο και να το μεταφέρει με δικά του έξοδα στην καλύβα του. Εκείνη πάλι εξοργίζεται («με τι δικαίωμα το πούλησες;») και θέλει να το πάρει πίσω. Τότε ο Καϊτέλ τους ανακοινώνει ότι θέλει να μάθει να παίζει και ζητά από τη Χάντερ μαθήματα. 

Ο έρωτας δεν μπορεί να ελεγχθεί όπως τα μαύρα πλήκτρα του πιάνου. Η δημιουργία είναι ένα όριο που ακατάπαυστα ζητά θραύση

Η άρνησή της προσκρούει στην επιμονή του συζύγου και η συμφωνία κλείνει. Οι δυο τους, τότε, μέσα στην καλύβα, αρχίζουν τα μαθήματα, όμως ο μαθητής δείχνει απροθυμία και ζητά από τη δασκάλα του απλώς να κάθεται και να την ακούει να παίζει. Ανακαλύπτει τότε τους ήχους και τις σιωπές. Τους ήχους της σιωπής που μόνο η βουβή πιανίστρια μπορεί μέχρι τότε να ακούσει και τη θαυμάζει καθώς μεταμορφώνεται. Χτυπημένος από τον πόθο, θα προτείνει να της πουλήσει το πιάνο με αντάλλαγμα να της κάνει «ορισμένα πράγματα», όταν εκείνη παίζει. Κάθε μαύρο πλήκτρο του κλαβιέ αντιστοιχεί και με ένα μάθημα. Όταν τελειώσουν, το πιάνο θα είναι και πάλι δικό της.

Μέσα από συνεχείς αντιθέσεις πολιτισμών, συμπεριφορών, αντιδράσεων, επιθυμιών, η Κάμπιον ξεδιπλώνει αυτήν την παράξενη σχέση που ταράζει τις απλές ισορροπίες της αποικιακής κοινότητας. Ο έρωτας δεν μπορεί να ελεγχθεί ούτε μπορεί να εξαντληθεί όπως τα μαύρα πλήκτρα του πιάνου. Η δημιουργία (η καλλιτεχνική) είναι ένα όριο που ακατάπαυστα ζητά θραύση. Η πρωτοβουλία του έρωτα και της δημιουργίας – προνόμια τότε ανδρικά- μπορούν, όμως όταν περάσουν σε γυναικεία χέρια να γίνουν πυξίδα χειραφέτησης. 

Η Άντα δεν το γνωρίζει, αλλά το μαθαίνει από τον ίδιο το μαθητή της. Και δεν είναι, βέβαια, τυχαία η εποχή που η δημιουργός του «Ένας Άγγελος στο Τραπέζι μου» στήνει την ιστορία της. Είναι η εποχή του ρομαντισμού, των αρχών της χειραφέτησης, της Έμιλι Μπροντέ και της ποιήτριας Έμιλι Ντίκινσον, που κι αυτή, όπως και η ηρωίδα της ταινίας, επέλεξε την αυτοαπομόνωση και τη βουβαμάρα. 

Η ταινία, όμως, δεν τελειώνει εδώ. Έχει ακόμη κάποιες ανατροπές, ένα τραγικό σημείο, μια επανάσταση και ένα επιτακτικό δίλημμα στην πιο κρίσιμη στιγμή. Έχει πάθος και ελπίδα, όνειρα, φυγή και πλούτο αισθημάτων. Μα πάνω από όλα, έχει μια απίθανη αφηγηματική δομή, πλάνα με ρυθμούς εσωτερικούς, κάδρα με απρόσμενες σχέσεις όγκων και τοπίου, μοναδικές χρωματικές σχέσεις. Μια ταινία κλασικού ρομαντισμού, κινηματογραφημένη με τον πιο κλασικά μοντέρνο τρόπο. Χρυσός Φοίνικας και βραβείο γυναικείας ερμηνείας (Χάντερ) στο περασμένο Φεστιβάλ Καννών.

Η κριτική της ταινίας «Μαθήματα Πιάνου» δημοσιεύθηκε στο τεύχος 40 του Περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ (Νοέμβριος 1993).

ΟΛΕΣ ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
  • Μαθήματα Πιάνου
  • Μαθήματα Πιάνου