Το Αγόρι και ο Ερωδιός

Τα τελευταία 50 χρόνια είναι ο οδηγός σου στην πολύχρωμη κοιλάδα του animation. Σου κράτησε την ομπρέλα για να μη βραχείς, σε ταξίδεψε σε μία ολόδική του Χώρα των Θαυμάτων, σου σύστησε μία Πριγκίπισσα ως σύμμαχο οικολογικής επαγρύπνησης, σε απογείωσε με συναρπαστικές αερομαχίες και βούτηξε μαζί σου στα νερά ενός εναλλακτικού ωκεανού. Κατέχει τα σκήπτρα στο Κινούμενο Κάστρο της σχεδιαστικής ονειροφαντασίας και μετά από 10 χρόνια σπάει την αδράνεια της συνταξιοδότησης για να παραδώσει το δικό του «8½». Ο Χαγιάο Μιγιαζάκι ξεκλειδώνει για άλλη μία φορά την ανεξάντλητη πινακοθήκη του μυαλού του και παρουσιάζει το «Αγόρι και τον Ερωδιό», το σύνθετο κι ένδοξο παραμύθι της ζωής του. 

Βασισμένο εν μέρη στο ομώνυμο βιβλίο του Γκενζαμπούρο Γιοσίνο «How Do You Live?» (Το «Αγόρι και ο Ερωδιός» είναι ο διεθνής τίτλος της ταινίας), που εκδόθηκε το 1937 και αποτελεί ένα από τα αγαπημένα του Μιγιαζάκι, ο θρυλικός Ιάπωνας σκηνοθέτης συνθέτει ένα ημι-αυτοβιογραφικό φιλμ για τα προσωπικά τραύματα της Ιστορίας και την επουλωτική δράση της αφήγησης. Με βασικό πρωταγωνιστή τον 11χρονο Μάχιτο, που χάνει την μητέρα του στις φλόγες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και μετακομίζει απρόθυμα στην εξοχή με τον πατέρα και τη μητριά του, ο Μιγιαζάκι επιχειρεί μία συμπυκνωμένη ενδοσκόπηση στη ζωή, τις εμμονές, την καριέρα και την τέχνη (του), διερωτόμενος μελαγχολικά για τη διάδοχη κατάσταση. Όπως είχε δηλώσει, άλλωστε, ο συνιδρυτής και Πρόεδρος του Studio Ghibli, παραγωγός Τόσιο Σουζούκι, η ταινία είναι η κληρονομιά του Μιγιαζάκι στον εγγονό του. «Είναι ο τρόπος του για να πει: ο παππούς θα φύγει για έναν άλλο κόσμο, αλλα αφήνει πίσω του αυτή την ταινία».

Αν αυτή είναι η τελευταία του ταινία, πρόκειται για έναν εκθαμβωτικό επίλογο, ένα κύκνειο άσμα αναφοράς

Αυτό δεν σημαίνει πως το «Αγόρι και ο Ερωδιός» είναι ένα βαρύθυμο ρέκβιεμ. Τουναντίον, τα καρέ της ταινίας σφύζουν με χαρακτηριστική έμπνευση, απαράμιλλη τεχνική, διεισδυτική πολυχρωμία και ανείπωτες εικόνες ομορφιάς, υπακούοντας και υπογραμμίζοντας την παραδοσιακή, εξακολουθητική, υψηλή ποιότητα του Studio Ghibli. To «Αγόρι και ο Ερωδιός» είναι ένα λυρικό κράμα αντιθέσεων που συνδέει το πένθος με την ανάσταση, την σκληρή πραγματικότητα με το σουρεαλιστικό όνειρο, το δράμα με το χιούμορ, την τραγωδία με τη γελοιότητα, ένα κινηματογραφικό λεύκωμα αναμνήσεων που χωρά στις «σελίδες» του την ηχώ μιας ζωής και εξαγνίζει στα καρέ του την πεμπτουσία της.

Ο Μιγιαζάκι σε 124 λεπτά στέλνει ένα καθαρό μήνυμα. Στην κυκλοτερή αφήγησή του, που ιχνηλατεί το βουδιστικό κύκλο αναγέννησης και θανάτου, είναι τόσο ο 11χρονος Μάχιτο που διψά για περιπέτεια, όσο και ο ηλικιωμένος Πλάστης του κόσμου που θέλει να παραδώσει τα 13 «τουβλάκια» του (σωστά μαντέψατε, οι 13 ταινίες μεγάλου μήκους του) σε έναν διάδοχο. Ο άτακτος, σκανταλιάρης, μερικές φορές τρομακτικός και άλλοτε φαιδρός, γκρι Ερωδιός, είναι ένας δαντικός Βιργίλιος, που οδηγεί τον Μάχιτο σε μία ιδιοσυγκρασιακή Κόλαση και κατ’ επέκταση σε μία περιπέτεια που συνοψίζει τις θεματικές της φιλμογραφίας του σκηνοθέτη, με λαμπρό, όσο και απαιτητικό, τρόπο.

Ένα εξομολογητικό μανιφέστο μιας νέας αρχής που οφείλεις να αναζητήσεις στα σκοτάδια (της αίθουσας)

Απαντώντας στην ερώτηση του αυθεντικού τίτλου της ταινίας, ο Μιγιαζάκι παραθέτει τις επιρροές και τις αγωνίες του. Η παλινδρόμηση του χωροχρόνου, τα μυστηριακά ταξίδια, ο μητρικός δεσμός, η ελευθερία της απογείωσης και η αρχέγονη δύναμη της φύσης, όλα όσα συνθέτουν δηλαδή το έργο του, συνδυάζονται εδώ με αναφορές σε Δάντη («Όποιος μπει εδώ μέσα, ας εγκαταλείψει κάθε ελπίδα» στις Πύλες του άλλου κόσμου), Λευκάδιο Χερν και Τζον Κόνολι («Το Βιβλίο Των Χαμένων Πραγμάτων») ή εικαστικά δάνεια των Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Άρνολντ Μπέκλιν και Ρενέ Μαγκρίτ. Σε ένα ταξίδι που δεν έχει όρια, ο Μιγιαζάκι απλώνει γενναιόδωρα την αφθονία των ιδεών του και αφήνει στον θεατή να επιλέξει το δικό του μήνυμα. Και σε κάθε επαναληπτική θέαση της ταινίας, στα ανταποδοτικά καρέ που θα αποζητούν τον χρόνο και την σκέψη σου, το μήνυμα θα διαφοροποιείται. Η ταινία θα παραμένει ίδια, αλλά το βλέμμα σου θα είναι ακόμα πιο υποψιασμένο για να ανακαλύψει τις ψηφίδες της μεγάλης εικόνας. 

Με περισσότερα από 50 χρόνια παρουσίας στο χώρο του κινούμενου σχεδίου, ο Μιγιαζάκι κατάφερε να πλάσει γύρω από το όνομά του τον μύθο ενός δημιουργού με παράλληλα σύμπαντα ηρώων που με ευκολία μεταμορφώνονταν και έδιναν ζωή σε άλλες μορφές. Παραμένοντας πιστός στο «μολύβι» του, παρέδωσε ιστορίες φανταστικές ή εμπνευσμένες από αληθινά γεγονότα, με σχέδια που είχαν αφετηρία το χαρτί και προορισμό την καρδιά του παγκόσμιου κοινού. Αν αυτή είναι η τελευταία του ταινία, πρόκειται για έναν εκθαμβωτικό επίλογο, ένα κύκνειο άσμα αναφοράς. Ο Μιγιαζάκι αναζητά το νέο σύνορο και αναγεννάται στα 83 του. Αντιπροτείνει την παιδική αγνότητα απέναντι στην κακότροπη πραγματικότητα και συμβουλεύει σοφά πως όταν αρνείσαι να κάνεις Τέχνη το Τραύμα, τότε η αρμονία του κόσμου (όποιου κόσμου) καταρρέει. Η 14η ταινία του είναι ο εορτασμός μιας ζωής, ένα εξομολογητικό μανιφέστο μιας νέας αρχής που οφείλεις να αναζητήσεις στα σκοτάδια (της αίθουσας). 

Στο ερώτημα «How do you live?» (πώς ζεις;), ο Μιγιαζάκι απαντά με αυτή την ταινία. Εσείς έχετε απάντηση;