13:56
4/11

59ο ΦΚΘ: Ο Χάιμε Ροζάλες μιλά για την αρχαία τραγωδία και τον σύγχρονο κόσμο στο cinemagazine

Με περγαμηνές του Φεστιβάλ Καννών ήδη με την πρώτη του ταινία «The Hours of the Day» (Βραβείο FIPRESCI στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών 2003) και Goya Καλύτερου Σκηνοθέτη με το «Solitary Fragments» (2007), ο πολυβραβευμένος Χάιμε Ροζάλες επιστρέφει με «Το Μυστικό της Πέτρα» για να διηγηθεί ανατρεπτικά μία ιστορία που έχει αφετηρία την αρχαία ελληνική τραγωδία.

Η Πέτρα, μία γυναίκα κοντά στα 30, δεν έχει γνωρίσει ποτέ τον πατέρα της. Μετά τον θάνατο της μητέρας της θα αποφασίσει να λύσει το μυστήριο και μαζί θα ξετυλίξει ένα κουβάρι μυστικών που ενώνει μοιραία τέσσερις ανθρώπους. Ανάμεσα στην αρχαία τραγωδία και το σύγχρονο μελόδραμα, ο Ροζάλες αποκαλύπτει τα «μυστικά» της Πέτρα και μιλά στο cinemagazine για τις επιρροές του, τη διάσταση της τέχνης και του καλλιτέχνη αλλά και την κάθαρση, που είναι η υπόσχεση ενός καλύτερου κόσμου.

Μία από τις σημαντικές ποιότητες ενός καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί κάτι καλύτερο από αυτό που είναι ο ίδιος ως άνθρωπος.

Λογικά δεν είμαι ο πρώτος που το επισημαίνει, αλλά το όνομα της βασικής ηρωίδας στα ελληνικά σημαίνει «πέτρα», κατάλληλο όνομα για μία γυναίκα που αναζητά τη θέση της στον κόσμο.

Στην Ισπανία το όνομα Πέτρα είναι δημοφιλές, αρκετά σοφιστικέ βέβαια, και χρησιμοποιείται αρκετά στην επαρχία κι όχι τόσο στα αστικά κέντρα. Ήθελα από την αρχή η ταινία να είναι μία σύγχρονη απόδοση αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και στις τραγωδιες ο τίτλος δανείζεται συχνά το όνομα του βασικού χαρακτήρα όπως στην Ηλέκτρα ή την Αντιγόνη, κάτι που έκανε αργότερα και ο Σαίξπηρ στα έργα του. Το βρήκα ταιριαστό. Ήθελα να υπάρχει μία αύρα αρχαιότητας στην ταινία και ήταν κάτι που επιδίωξα.

Πράγματι υπάρχουν αναλογίες με την αρχαία τραγωδία, αλλά η ταινία αγγίζει αρκετά και το συγχρονο μελόδραμα ή τις ισπανικές τηλενουβέλες.

Ναι, είναι μία μίξη αρχαίας τραγωδίας και σύγχρονου τηλεοπτικού μελοδράματος. Η ταινία αγγίζει τη σύγχρονη Ισπανία και ταυτόχρονα τον κόσμο ενός καλλιτέχνη. Ήμουν τυχερος που ο διάσημος εικαστικός Μανόλο Βαλντέζ μας δάνεισε έργα του και μας επέτρεψε να κάνουμε γύρισμα στο εργαστήριό του.  Εμείς στη συνέχεια έπρεπε να κάνουμε πιο σοφιστικέ την αφήγηση μέσα από την κάμερα, τον ήχο και τη μουσική.

Η αφήγηση της ταινίας είναι ασυνήθιστη. Ήταν μια ιδέα που προφανώς είχατε όταν γράψατε το σενάριο, αλλά επηρεάστηκε καθόλου η δομή της κατά τη διάρκεια του μοντάζ;

Όχι, μόνο μία αλλαγή σε δύο κεφάλαια. Από την αρχή είχα αποφασίσει πως η δομή δεν θα ήταν γραμμική και θα χρησιμοποιούσα κεφάλαια στην ταινία. Μετά από είκοσι προσχέδια σεναρίου ξεκινήσαμε το μοντάζ με οδηγό το τελικό σενάριο αλλά αποφασίσαμε να κάνουμε μία μικρή αλλαγή. Αντί λοιπόν να δείτε με σειρά τα κεφάλαια 3, 2, 1, 4, 6, 5 και 7, άλλαξα το κεφάλαιο 3 με το 2. Μόνο αυτά τα δύο κεφάλαια.

Επίσης και η διαρκής κίνηση της κάμερας ήταν μία πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή. Πρόκειται για ένα αόρατο νήμα που ενώνει τους χαρακτήρες, το «μάτι του Θεού» ή λειτουργεί ως ένα σχόλιο για την υποκειμενικότητα του θεατή;

Ναι ακριβως. Πρόκειται για μία προσπάθεια να συνδυάσω την υποκειμενική παρουσία του θεατή, χωρίς όμως να υπάρχει απαραίτητη εξήγηση. Ο θεατής μπορεί να έχει δική του εκδοχή, για το «ποιο βλέμμα» ακολουθεί στη διάρκεια της ταινίας, αλλά αυτό που ήθελα ήταν να έχει συνεχώς μία αίσθηση παρουσίας.

Και ταυτόχρονα να κρατά μία απόσταση από τα γεγονότα.

Ναι, είναι πολύ σημαντικό για μένα να παραμείνει και η απόσταση από το γεγονός. Γι’ αυτό και η επιλογή των μονοπλάνων στις λήψεις.

Το σύνολο του καστ δίνει εξαιρετικές ερμηνείες, αλλά εμπιστεύτηκες για τον βασικό χαρακτήρα του Γιοάμε έναν ερασιτέχνη ηθοποιό, τον Τζόαν Μποτέι.

Το σενάριο έχει μία μελοδραματική υφή, σαν να πρόκειται για σαπουνόπερα. Έπρεπε λοιπόν να μην πέσω σ’ αυτή την παγίδα, γι’ αυτό και η ταινία γυρίστηκε με τον τρόπο που συζητήσαμε πριν. Επειδη ο συγκεκριμένος χαρακτήρας του Γιοάμε είναι δύσκολος, δεν ήθελα να βρω κάποιον γνωστό, τηλεοπτικό ηθοποιό γιατί θα ήταν προφανής επιλογή. Γνώρισα τυχαία τον Μποτέι, και παρόλο που οι πρόβες δεν ήταν τόσο καλές αρχικά, αποφάσισα να πάρω το ρίσκο. Είμαι εξαιρετικά χαρούμενος με το αποτέλεσμα.

Υπάρχει μία σύγκρουση με το παρελθόν που μεταφέρεται στην επόμενη γενιά. Υποχρέωση της γενιάς αυτής είναι να βρει έναν τρόπο να τη σταματήσει. 

Ο Γιοάμε, είναι ένας πασίγνωστος, τιμημένος καλλιτέχνης και ταυτόχρονα ένας πολύ σκληρός άνθρωπος. Μπορείς να ξεχωρίσεις τη σημαντική τέχνη από την προσωπικότητα του καλλιτέχνη που τη δημιουργεί; Είναι ένα θέμα αρκετά επίκαιρο ξανά.

Το σημαντικό είναι να κρίνεις την τέχνη καλλιτεχνικά και τον άνθρωπο ηθικά. Μπορεις να βρεις εναν φανταστικό καλλιτέχνη που ειναι πολυ κακός άνθρωπος, και εναν εξαιρετικά μέτριο αλλά καλοσυνάτο καλλιτέχνη. Πιστεύω πως η τέχνη δεν πρέπει να σχετίζεται με τον καλλιτέχνη, γιατί ουσιαστικά δεν του ανήκει καν. Για μενα ο βίος του καλλιτέχνη είναι άσχετος από το έργο του. Όταν βλέπω ένα έργο τέχνης, αυτό ανοίγει διάλογο μαζί μου. Δεν με ενδιαφέρει ο καλλιτέχνης.

Αυτή την περίοδο αξιολογούμε εκ νέου καλλιτέχνες με βάση την ηθική τους, κάτι που βρίσκω επικίνδυνο. Μπορούμε να βρούμε καλούς ανθρώπους και πολύ μέτρια τέχνη, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός. Ο καλλιτέχνης μπορεί να μην είναι ηθικά τέλειος και αμόλυντος, οφείλει όμως να δημιουργεί μεγάλα έργα τέχνης. Μία από τις σημαντικές ποιότητες ενός καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί κάτι καλύτερο από αυτό που είναι ο ίδιος ως άνθρωπος.

Μιας και αναφέρουμε τη δημιουργία, στο «Μυστικό της Πέτρα» οι άντρες οδηγούν την τραγωδία, ενώ οι γυναίκες τη λύτρωση.

Ναι συμφωνώ. Οι άντρες είναι πιο βίαιοι, φαίνεται πως η καταστροφή είναι γραμμένη στο DNA τους. Με αυτό τον τρόπο η ανθρωπότητα κατάφερε βέβαια να αποκτήσει τον έλεγχο του κόσμου απέναντι στη φύση, αλλά είναι κάπως αυτοκαταστροφικό.Οι γυναίκες έχουν διαδραματίσει έναν διαφορετικό ρόλο. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν ευγενικοί άντρες και επιθετικές γυναίκες, αλλά γενικά υπάρχουν διαφορές στα φύλα και είναι καλό να υπάρχει ισορροπία. Ο πολιτισμός αλλάζει, ο ρόλος των πατεράδων μας δεν υφίσταται, έχουμε απομακρυνθεί από την αυθεντία και οι γυναίκες επαναπροσδιορίζουν το ρόλο τους. Χρειαζονται όμως και οι δυο δυνάμεις.

Ποια είναι η εσωτερική δύναμη που ωθεί τη δική σας δημιουργία; Από τον νατουραλισμό των πρώτων σας ταινιών μέχρι την αυστηρή δομή της «Πέτρα», φαίνεται πως σας ενδιαφέρει πολύ ο πειραματισμός στην κινηματογραφική φόρμα.

Έχω μία ανάγκη διερεύνησης του κινηματογράφου. Όπως οι θαλασσοπόροι ήθελαν να ανακαλύψουν τον κόσμο, θέλω κι εγώ να εξερευνήσω κινηματογραφικά εργαλεία και θεωρώ πως αυτή η έρευνα είναι ανεξάντλητη. Παράλληλα θέλω να φέρνω στην επιφάνεια πολύ συγκεκριμένα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Πράγματα που νιώθω ή βλέπω. Οι ταινίες που επιθυμώ να εκφράζουν τον κόσμο που και τα θέματα που με αγγίζουν. Μπορεί μία ταινία να είναι πιο πολιτική και μία άλλη να αφορά κάτι οικουμενικό.

Από τη μοναχικότητα των χαρακτήρων στις πρώτες σας ταινίες, στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν από κοινού τα ζευγάρια στις δυο τελευταίες.

Ναι, αν και βλέπω την εξέλιξή μου σαν ένα σπιράλ και όχι κύκλο. Η εξερεύνηση του κινηματογράφου και τα πολιτικά, κοινωνικά θέματα είναι κάτι που με αφορά απόλυτα. Τα προβλήματα επικοινωνίας, το πόσο καλά ή όχι καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, η σύγκρουση και η παρεξήγηση είναι κοινά θέματα στις ταινίες μου.

Πριν τέσσερα χρόνια, με αφορμή μία συνέντευξη για την «Όμορφη Νιότη» μου είχατε πει πως «η νέα γενιά θα δημιουργήσει έναν καλύτερο κόσμο». Αυτό είναι το ελπιδοφόρο μήνυμα που εμπεριέχει το φινάλε της «Πέτρα», όσο κι αν μας στοιχειώνει το παρελθόν;

Ασφαλώς. Το υποστηρίζω ακόμα. Δεν πρέπει να είμαστε αφελείς με το ρίσκο που αναλαμβάνουμε για να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο, αλλα οφείλουμε να έχουμε καθαρό στόχο. Είμαι αισιόδοξος, αλλά μέρος της δουλειάς μας είναι να προειδοποιούμε και να υποδεικνύουμε τα λάθη. Όταν μεγαλώνεις παιδιά, θεωρείς πως θα γίνουν καλύτερα από ‘σένα. Πρέπει όμως να είσαι η προειδοποιητική πινακίδα τους.

Στο φινάλε της «Πέτρα» υπάρχει μία σύγκρουση με το παρελθόν κι αυτή μεταφέρεται στην επόμενη γενιά. Υποχρέωση της γενιάς αυτής είναι να βρει έναν τρόπο να τη σταματήσει. Στην πιο πολιτική ταινία μου «Bullet in the Head», χρησιμοποίησα μία διαφορετική φόρμα αλλά μιλούσα πάλι για το ίδιο πρόβλημα. Η ΕΤΑ έπρεπε να τελειώσει. Το ξεκινήσατε, το κληρονομήσαμε, αλλα δεν θα το περάσουμε στα παιδιά μας. 

INFO
Η ταινία «Το Μυστικό της Πέτρα» κυκλοφορεί 8 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους από τη Danaos Films