14:48
28/5

«Είμαι το εξωτικό πτηνό του ελληνικού σινεμά!»: Ο Πάνος Χ. Κούτρας σε μια εξομολογητική (και απολαυστική) συνέντευξη

Στην επίσημη πρεμιέρα της ταινίας του εμφανίστηκε (εύλογα) αναψοκοκκινισμένος, ντυμένος με ένα εντυπωσιακό πορτοκαλορόζ σακάκι, περιτριγυρισμένος από τους πολυπληθείς συντελεστές του (ανάμεσά τους οι Σμαράγδα Καρύδη, Άκης Σακελλαρίου, Νίκος Γκέλια, Αργύρης Παπαδημητρίου, Τζεφ Μοντάνα) και περιφέροντας αυτό τον αξιαγάπητο συνδυασμό ενήλικου άγχους και παιδικού ενθουσιασμού που τον χαρακτηρίζει. Ο διευθυντής του Φεστιβάλ Καννών τον φώναξε στη σκηνή, τον αποκάλεσε γνήσιο auteur, δήλωσε για μια ακόμη φορά δημόσια την εκτίμησή του. Στο τέλος του φιλμ, ένα θερμό χειροκρότημα που διήρκεσε αρκετά λεπτά, δάκρυα στα μάτια και χαμόγελα, ο Πάνος περιτριγυρισμένος με αγάπη από κοινό  και φίλους, από την κινηματογραφική του οικογένεια. 

Βίωνα το δράμα μου. Ότι γέρασα, τα πράγματα έχουν γίνει ζόρικα, σύντομα θα πεθάνω, με είχε πιάσει μια ματαιότητα. Η ταινία με βοήθησε να το ξεπεράσω όλο αυτό με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες

Την επομένη της προβολής, σε μια ήσυχη ταράτσα με θέα την παλιά πόλη των Καννών, ο Πάνος Χ. Κούτρας είναι καθισμένος σε ένα μικρό καναπέ, με ένα ποτήρι λευκό κρασί ανά χείρας. Η μεσημεριανή ζέστη είναι σχεδόν αφόρητη. «Πτώμα είμαι», μου δηλώνει, «κι εγώ δεν ξέρω τι έχω πιει αυτές τις μέρες, αναρωτιέμαι πώς στέκομαι ακόμη όρθιος και δεν έχω καταρρεύσει από την εξάντληση, από την ένταση όλου αυτού του πράγματος που έχω περάσει και που εξακολουθώ να ζω». Μα έλα βρε Πάνο, του λέω, έχεις βρεθεί ξανά στις Κάννες διαγωνιζόμενος, έχεις βρεθεί στο Βερολίνο διαγωνιζόμενος, όση κι αν είναι η προσμονή ή το άγχος, ξέρεις πια πώς να προετοιμάζεις τον εαυτό σου. «Κουράστηκα πολύ με αυτή την ταινία, μοντάραμε μέχρι τελευταία στιγμή πριν φτάσω στις Κάννες και γενικά έζησα μια τρέλα». Πάντα έτσι δεν του συμβαίνει, όμως; «Μεγαλώνω Λουκά μου, τι να πω; Αλλά καλά να τα πάθω κιόλας. Ήθελα να γυρίσω μια ταινία με 14 χαρακτήρες και τα δράματά τους, να μαζέψω γύρω μου ένα ensemble cast σαν αυτά στις ταινίες που έβλεπα μικρότερος και μου άρεσαν πολύ, από Μπουνιουέλ μέχρι Μπλέικ Έντουαρντς, και κατάλαβα, φυσικά, ότι το να ελέγξεις κάτι τέτοιο μπορεί να σε φέρει πολύ κοντά στο να χάσεις το μυαλό σου».

Εμένα πάντως το «Dodo», με την πληθωρική ιστορία και τους πολυφωνικούς του ήρωες μου θύμισε πιο πολύ τις ταινίες του Ρόμπερτ Όλτμαν, όπως το «Nashville», το Gosford Park» και βέβαια το «A Wedding», αφού και στην ταινία του Πάνου αφορμή για να συγκεντρωθούν σε ένα σπίτι ένα σωρό διαφορετικοί άνθρωποι είναι ένας γάμος. «Είσαι ο πρώτος που μου το αναφέρει αυτό και έχεις τρομερό δίκιο. Αν θυμάμαι καλά, βέβαια, νομίζω ότι τα "Στιγμιότυπα" είναι η ταινία στην οποία ο Όλτμαν ξεπέρασε κάθε προηγούμενο στο πόσους ηθοποιούς είχε να διαχειριστεί. Αν επιχειρούσα εγώ κάτι τέτοιο, τώρα θα είχα νοσηλευτεί. Αν και με  το ¨Dodo¨ δεν απείχα και πολύ. Ήταν μια παράνοια όλο αυτό. Πρέπει να είσαι πολύ συγκεντρωμένος και ψύχραιμος σκηνοθέτης για να τα φέρεις εις πέρας με τόσο κόσμο, τόσες παράλληλες ιστορίες. Το χρειαζόμουν όμως, εν τέλει, όλο αυτό. Δούλεψε θεραπευτικά επάνω μου και με έβγαλε κατά κάποιο τρόπο από μια πολύ δύσκολη φάση της ζωής μου».

Το σινεμά ήταν για μένα ένας τρόπος να φτιάξω μια δική μου οικογένεια, έναν κόσμο μέσα στον οποίο να μπορέσω να προσδιοριστώ και να ανήκω

Τι ακριβώς συνέβη; «Κοίταξε, πέρασα μια κρισάρα εγώ τα τελευταία χρόνια, που ήταν ένας συνδυασμός των όσων συνέβαιναν γύρω μου και δικών μου πραγμάτων που χρειάστηκε να διαχειριστώ και έπρεπε να το κάνω μόνος μου και με κόπο. Κρίση μέσης ηλικίας να την πω; Δεν ξέρω. Πάντως βίωνα το δράμα μου. Ότι γέρασα, τέλειωσαν τα αστεία, τα πράγματα έχουν γίνει ζόρικα, σύντομα θα πεθάνω, με είχε πιάσει μια ματαιότητα και μια απελπισία. Η συγγραφή του σεναρίου για την ταινία με βοήθησε να το περάσω όλο αυτό με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες».

Θεωρούσα ότι ο Πάνος είναι ένας φύσει αισιόδοξος άνθρωπος. Αυτό μου έδιναν πάντοτε να καταλάβω και οι ταινίες του. Εκείνος γελάει που με ακούει. «Δεν έχω καμία απολύτως αισιοδοξία, ποτέ. Απλά επιβιώνω. Αν η επιθυμία της επιβίωσης είναι μια μορφή αισιοδοξίας, τότε να το δεχτώ. Όμως αν δεις προσεκτικά τους ήρωές μου στην ταινία, θα καταλάβεις ότι κι αυτοί σε τέλμα βρίσκονται. Όπως βρέθηκα κι εγώ. Καθένας με το δικό του τρόπο βέβαια. Αλλά αν κάτι ενώνει όλους αυτούς τους ανθρώπους στο ¨Dodo¨ είναι τα όσα κρύβουν ο ένας από τον άλλο και οι μικρές προδοσίες που έχουν διαπράξει χωρίς να το παραδεχτούν. Και τώρα όλοι καλούνται να διαχειριστούν τις συνέπειες αυτών των προδοσιών τους. Όμως αυτό που γίνεται στην ταινία είναι ότι οι χαρακτήρες ζουν αυτό που ζουν για να παραμείνουν ίδιοι στο τέλος. Κι αν όχι εντελώς ίδιοι, τότε λίγο διαφορετικοί, πιο υποψιασμένοι. Δεν ήθελα να δώσω εύκολες λύσεις και δε μου αρέσει να τακτοποιούνται τα πράγματα κακήν κακώς».

Πάντως, για ακόμη μια φορά σε ταινία του Πάνου Χ, Κούτρα η οικογένεια βρίσκεται στον πυρήνα της πλοκής και αποτελεί την κινητήρια δύναμή της. Δεν πρόκειται ποτέ για μια παραδοσιακή οικογένεια, αλλά για ένα εναλλακτικό μοντέλο, μια παραλλαγή της και τελικά ίσως μια βελτιωμένη μορφή της. Η οικογένεια στο «Dodo» είναι δυσλειτουργική. «Αυτό πηγάζει πολύ από εμένα τον ίδιο», μου ομολογεί ο Πάνος. «Για δύο λόγους. Ο ένας ήταν ότι μεγάλωσα σε μια δυσλειτουργική οικογένεια η οποία αγαπιόταν πάρα πολύ. Κανένας δεν άντεχε κανέναν. Όμως όλοι ξέραμε πόσο πολύ ο ένας αγαπούσε τον άλλο κι αυτό ήταν πολύ σημαντικό. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι μεγάλωσα ως γκέι σε μια εποχή όπου τα πράγματα ήταν πολύ πιο δύσκολα απ' ότι είναι σήμερα. Η ιδέα της συμβίωσης, του γάμου μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου ήταν απλά κάτι το αδιανόητο τότε. Και παρά το γεγονός ότι απέκτησα πολλούς φίλους, φίλους που ξέρω από πολύ μικρός, μερικούς ακόμα κι από το σχολείο και που έχω σταθερά, συνειδητοποιούσα ότι θα χρειαζόταν στη ζωή να πορευτώ γενικά μόνος, χωρίς οικογένεια, κάτι το οποίο φυσικά έχουν βιώσει αμέτρητα άλλα γκέι παιδιά και μάλιστα της γενιάς μου».

Παρά το γεγονός ότι έχω ήδη διανύσει μια κινηματογραφική πορεία, το έχω κάπως παράπονο που συνεχίζω να είμαι ένας σκηνοθέτης λίγο στο περιθώριο των πραγμάτων

Πώς αυτή η ανάγκη πέρασε στις ταινίες του; «Μα το σινεμά ήταν για μένα ένας τρόπος να ορίσω μια άλλη πραγματικότητα, να φτιάξω μια δική μου οικογένεια, έναν δικό μου κόσμο για να μπορέσω να προσδιοριστώ μέσα σε αυτόν. Κάθε φορά που γυρίζουμε μια ταινία, δημιουργούμε μια μεγάλη οικογένεια. Βρίσκουμε κάπου να ανήκουμε. Αυτό είναι ουσιαστικά ό,τι δένει τις ταινίες μου και μένα με την έννοια της οικογένειας. Δεν κάνω κάτι παραπάνω ιδεολογικά. Εκδηλώνω την ανάγκη του να ανήκεις κάπου. Να βρίσκεσαι με κόσμο που να μπορεί να σε αναγνωρίζει και να υπάρχεις ελεύθερος μέσα σε αυτόν».

Την οικογένεια της ταινίας αναστατώνει, πάντως, η μυστηριώδης εμφάνιση ενός dodo, ενός πουλιού που εθεωρείτο εξαφανισμένο εδώ και 300 χρόνια και το οποίο τρυπώνει μια νύχτα στην πολυτελή έπαυλη όπου θα εκτυλιχθεί το μεγαλύτερο μέρος του φιλμ. «Δεν θα σε ρωτήσω τι ακριβώς σημαίνει η παρουσία αυτού του πτηνού», διαβεβαιώνω τον Πάνο. «Για μένα όμως το dodo είσαι εσύ. Όχι μόνο γιατί χρησιμοποιείς ως αφηγητής το σπάνιο αυτό πουλί για να παρατηρήσεις τις συμπεριφορές των ηρώων. Αλλά και γιατί σε θεωρώ το εξωτικό πουλί του σύγχρονου ελληνικού σινεμά». Ο Πάνος βάζει τα γέλια. «Το δέχομαι αυτό που λες! Μου αρέσει πολύ. Ναι, θα μπορούσα να είμαι το εξωτικό πουλί του ελληνικού σινεμά. Όμως να σου πω κάτι; Είναι λίγο κι ένα παράπονό μου αυτό. Με κάποιο τρόπο, παρά το γεγονός ότι έχω ήδη διανύσει μια κινηματογραφική πορεία και έχω ένα έργο που μπορεί πια να αναγνωριστεί, πάντα νιώθω ότι μένω λίγο εκτός. Συνεχίζω να είμαι ένας σκηνοθέτης λίγο στο περιθώριο των πραγμάτων. Κι αυτό μου αρέσει, δεν θα σου πω ψέματα. Όμως μερικές φορές, ιδίως τώρα που μεγαλώνω και βλέπω τη ζωή μου πιο κοντά από τη μεριά του τέλους και όχι της αρχής, με πιάνει ένα παράπονο. Ίσως είναι η ανασφάλειά μου που μιλάει. Μια ανάγκη επιβεβαίωσης. Ίσως πάλι χρειάζεται να μεγαλώσω λίγο ακόμα για να αναγνωριστώ. Ίσως δεν συμβεί και ποτέ». 

Διαβάστε ακόμη:
Κάννες 2022: Σπαρακτικά και χαμηλόφωνα, ο Λούκας Ντοντ υπογράφει με το «Close» την πιο αφαιρετικά όμορφη ταινία του Διαγωνιστικού
Κάννες 2022: Στον αστραφτερό και πυρετικό «Elvis» του Μπαζ Λούρμαν ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός
Κάννες 2022: Το «Dodo» του Πάνου Χ. Κούτρα είναι μια πολύχρωμη κι εξωτική ματιά πάνω σε ένα σινεμά υπό εξαφάνιση
Κάννες 2022: Ο Κριστιάν Μουνγκίου έχει ένα-δυο πράγματα να πει για την πολιτική ορθότητα
Βραβείο Canal+ στις Κάννες για την μικρού μήκους της Εύης Καλογηροπούλου «Στον Θρόνο του Ξέρξη»
Κάννες 2022: Στο «Crimes of the Future» ο Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ βρίσκει σε ελληνικό έδαφος τον παλιό, καλό εαυτό του
Συναγερμός ή ψυχραιμία; Συμπόσιο δημιουργών στις Κάννες για την κατάσταση του κινηματογράφου σήμερα
Κάννες 2022: Το «R.M.N.» είναι η πιο παράδοξη και μαζί μετέωρη ταινία του Κριστιάν Μουνγκίου μέχρι σήμερα
Κάννες 2022: Στο «Decision to Leave» o Παρκ Τσαν-Γουκ μιξάρει νεο-νουάρ, ρομάντζο και μελό
Κάννες 2022: Ο Έστλουντ πλοηγεί το «Triangle of Sadness» σ’ ένα σπαρταριστά ταξικό τρίγωνο του διαβόλου
Κάννες 2022: Το «Brother and Sister» του Αρνό Ντεπλεσάν είναι ένα φορτηγό με σπασμένα φρένα
Κάννες 2022: Με το φαντασμαγορικό «Three Thousand Years of Longing» ο Τζορτζ Μίλερ υπογράφει τις δικές του «Χίλιες και Μία Νύχτες» 
Κάννες 2022: Το «Scarlet» του Πιέτρο Μαρσέλο θα το ζήλευε κι ο Ζακ Ντεμί
Κάννες 2022: «Armageddon Time», μια ήσυχη, αυστηρά προσωπική ιστορία ενηλικίωσης από τον Τζέιμς Γκρέι
Κάννες 2022: Η μεγάλη φεστιβαλική επιστροφή του Τομ Κρουζ και όσα είπε στη συνέντευξη καριέρας που παραχώρησε
Κάννες 2022: Αποθεωτική έναρξη με Ζελένσκι και Ζόμπι
Ενημερωθείτε αναλυτικά για το πρόγραμμα του 75ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών
Η Ελλάδα στις Κάννες: Η ελληνική παρουσία στο 75ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών

Βρείτε συγκεντρωμένες όλες τις ανταποκρίσεις, κριτικές, νέα και αφιερώματα του φετινού Φεστιβάλ Καννών εδώ: www.cinemagazine.gr/cannes_2022/

Το ΣΙΝΕΜΑ / cinemagazine.gr ταξιδεύει στις Κάννες με την AEGEAN και σας προσφέρει καθημερινές ανταποκρίσεις. Το 75o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών διεξάγεται μεταξύ 17 - 28 Μαΐου 2022.