Ο κατά λε Καρέ Ψυχρός Πόλεμος στον «Κατάσκοπο που Γύρισε από το Κρύο» (1965) του Μάρτιν Ριτ

Αν δεν πιστεύει κανείς ότι υπάρχει Θεός σ’ αυτό το μυστηριωδώς διατυπωμένο σύμπαν, τότε το μόνο που μας μένει είναι οι άνθρωποι. Κι απ’ αυτούς, μια χούφτα σημαντικές αρχές, ενίοτε και ιδέες, πάνω στις οποίες να μπορούμε να βασίσουμε τις μεταξύ μας σχέσεις και τον ρόλο μας μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Έρχεται όμως κάποτε ο καιρός, στον περασμένο αιώνα ήρθε κυρίως μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, που αντίπαλα ιδεολογικά στρατόπεδα πρεσβεύουν διαμετρικές μεταξύ τους απόψεις, παραδόξως (;) με τους ίδιους ακριβώς φανατικούς, αυτοδίκαιους τρόπους. Ο 20ός αιώνας ήταν σαρωτικός στις συνέπειες αυτής της πόλωσης.

...στα ενδότερα της κλασικά δαιδαλώδους ίντριγκας του ανυπέρβλητου συγγραφέα, δεν βρίσκεται παρά ένας σαν εμάς...

«Ο Κατάσκοπος Που Γύρισε Από το Κρύο», «η ωραιότερη κατασκοπευτική νουβέλα που διάβασα ποτέ», κατά τον μέγιστο Γκρέιαμ Γκριν, και αυτή που έβγαλε τον λε Καρέ από το ΜΙ6 και τον αφιέρωσε στο γράψιμο, μιλά για τις συνέπειες της πόλωσης αυτής στον άνθρωπο που βρίσκεται στη μέση διασταυρούμενων πυρών. Ο ίδιος δε ο Κατάσκοπος, ερμηνευμένος απελπιστικά τέλεια απ’ τον Ρίτσαρντ Μπέρτον, είναι ένας πράκτορας, ένας τυπικός άνθρωπος του λε Καρέ, απονευρωμένος ανάμεσα στα δυο στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου, που λόγω θέσης έχει καταλάβει πόσοι ανέλπιδα όμοιοι είναι οι εμπόλεμοι, πόσο σαθρή είναι πια η λογική ενός κόσμου που εναποτέθηκε σ’ εμάς η νοηματοδότησή του. Κι όταν κάποια στιγμή ερωτηθεί ανάμεσα στον θάνατο «για κάτι» ή την ζωή για την διαπρέπουσα ανοησία, η απάντησή του δεν θα είναι παρά εκείνη ενός που κατάλαβε την ανεπάρκεια μας και δεν καταδέχθηκε καν να επιχειρήσει μια δική του, μοναχική έστω, αλλά βιώσιμη απάντηση. Οι ήρωες του λε Καρέ, συχνά, ξέρουν πολλά για να μην παραιτηθούν ακόμα και από την ίδια τους την ύπαρξη και την ελπίδα της.

Είναι προφανές πως ο «Κατάσκοπος» του Μάρτιν Ριτ είναι μια πικρή ταινία, συναισθηματικά διαστελλόμενη όσο περνά η ώρα και σχεδόν ντοκιμαντερίστικη στην (νοσηρά γοητευτική) ατμόσφαιρά της, μιας και είναι γυρισμένη μόλις τέσσερα χρόνια μετά την ανόρθωση του βερολινέζικου Τείχους, που χώρισε σχηματικά και πραγματικά τους σωστούς από τους λανθασμένους. (Και ευτυχώς ο λε Καρέ, παρότι παιδί της Δύσης, έχει τη σοφία να αφήσει το δίλημμα σε αυτούς που θεωρούν ότι το απαντούν για μας).

Στην καρδιά της όμως, στα ενδότερα της κλασικά δαιδαλώδους ίντριγκας του ανυπέρβλητου συγγραφέα, δεν βρίσκεται παρά ένας σαν εμάς: Ένας πανέξυπνος βλάκας, ένας αφιλόδοξος υπάλληλος, ένας θλιμμένος ηθο-ποιός καθημερινότητας, μια (ακόμα) παράπλευρη απώλεια ενός συστήματος που, όλως παραδόξως, οι άνθρωποι κατασκεύασαν χωρίς την πρόνοια να μην πεθαίνουν από δαύτο.
Μόνη του διαφορά από τον γενικό πληθυσμό – ίσως όχι ιδιαίτερα κολακευτική – ότι αυτός γνωρίζει την ματαιότητα του κόσμου που τον περιβάλλει.