Γουίλιαμ Γουάιλερ – Ο Αλσατός που σφράγισε το Χόλιγουντ - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
13:37
22/8

Γουίλιαμ Γουάιλερ – Ο Αλσατός που σφράγισε το Χόλιγουντ

Απόψε στο Open Air βλέπουμε «Συλλέκτη», o σκηνοθέτης του, Γουίλιαμ Γουάιλερ, είναι από κείνους που κάνουν μια μνεία ελλιπή, ωστόσο πεισματικά εμείς διαλέξαμε πέντε ταινίες που πρέπει να δεις - και η μία είναι η αποψινή.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Το mise-en-scène, που όταν υπήρχε κραταιά κριτική, καλύτερο σινεμά και δεκτικότεροι αναγνώστες, θα έβλεπες συχνά να χρησιμοποιείται ως όρος, είναι η ορισμένη διάταξη αντικειμένων, ηθοποιών, φωτός και θέσης της μηχανής που συνθέτει το κινηματογραφικό κάδρο. Αν δηλαδή το μοντάζ είναι η καρδιά, το  mise-en-scène είναι ο εγκέφαλος του σινεμά. Κι ο Γουάιλερ είναι ένας από τους βασιλιάδες του.

Μέρος ενός από τα κάμποσα μεταναστευτικά κύματα που συνέθεσαν τη ραχοκοκκαλιά του κλασσικού Χόλιγουντ, ο Γουίλιαμ Γουάιλερ ήρθε 18χρονος στο Χόλιγουντ στη δεκαετία του '20, καλεσμένος από τον θείο του, Καρλ Λέμλε, που ήταν το αφεντικό (και ιδρυτής) της Γιουνιβερσαλ – και στον οποίο, επί τη ευκαιρία, οφείλουμε τον ποιητικό τρόμο του '30 που έχει αφήσει ανεξίτηλα εποχή.

Για μισό αιώνα, ο Γουάιλερ θα χάριζε μια από τις συνεκτικότερες, σταθερότερες, ποιοτικότερες και πιο ποικιλόμορφες εργογραφίες, έναν θρίαμβο του director πάνω στον πολυθρύλητο auteur της κριτικής θεωρίας και μια πηγή ανεξάντλητης χαράς για τον ενδιαφερόμενο σινεφίλ. Κρατά το ρεκόρ σκηνοθετικών υποψηφιοτήτων (12), πάνω από τον Γουάιλντερ (8), ενώ με τρία βραβεία είναι πίσω μόνο από τον Τζον Φορντ που έχει τέσσερα. Από τέτοια καριέρα είναι επώδυνη αμαρτία να διαλέγεις πέντε έργα, θα την διαπράξουμε, οψόμεθα ωστόσο, λέμε τώρα τα βασικά και στο μέλλον θα ακολουθήσει λεπτομερέστερη επίσκεψη.

«Τα Καλύτερα Χρόνια της Ζωής μας» («The Best Years of Our Lives», 1946)

Μιλώντας για ταινίες πάνω στην επίδραση του πολέμου στις ψυχές των στρατιωτών, οπότε έμμεσα και στη συνείδηση της κοινωνίας, «Τα Καλύτερα Χρόνια της Ζωής μας» συγκαταλέγεται στις σπουδαιότερες. Είναι επίσης η πρώτη μεγάλη αμερικάνικη μεταπολεμική ταινία. Μέσα από τρεις παράλληλες, τεμνόμενες ιστορίες, ιχνηλατείται το τραύμα, ψηλαφείται άφοβα το πρόβλημα και σκιαγραφείται μια κοινωνία, φυσιολογικά, ανέτοιμη να συνεχίσει αρμονικά μετά από ένα ολέθριο γεγονός όπως ο πόλεμος. Επτά όσκαρ και βραβείο σκηνοθεσίας για τον Γουάιλερ.

«Η Κληρονόμος («The Heiress», 1949)
Όταν ένας άσσος της υποβολής και της υποδήλωσης, όπως ο Γουάιλερ, πέφτει πάνω σε νουβέλα του Χένρι Τζέιμς (εδώ το «Washington Square») θα 'θελες να ζούσε τότε να βίωνες την αναμονή. Σήμερα, με την άνεση της επιβεβαιωμένης προσδοκίας, ξέρεις πως τούτο εδώ είναι ένα ψυχολογικό αριστούργημα, ίσως η καλύτερη ταινία του σκηνοθέτη, μια έξοχη φωτογράφιση του ανθρώπου που βλέπει την αθωότητά του να καταρρέει (τυπικό θέμα του συγγραφέα) και να αντικαθίσταται σκληρά από τη νέα πραγματικότητα. Οκτώ υποψηφιότητες, τέσσερα βραβεία όσκαρ και μια σπουδαία ερμηνεία από την Ολίβια ντε Χάβιλαντ.

«Αστυνομική Ιστορία» («Detective Story», 1951)
Αντικειμενικότητα σε επιλογές πεντάδας δεν πρέπει να υπάρχει, τουλάχιστον ο Γουάιλερ σου επιτρέπει εκδοχές αντικειμενικότητας. Το «Detective Story», τοποθετημένο ολόκληρο μέσα σ' ένα αστυνομικό τμήμα, είναι ένα υπόδειγμα ρυθμού και mise-en-scène, μια ταινία που ξαφνικά καταλαβαίνεις πως σε πήρε μέσα της σαν ρουφήχτρα και στροβιλιζόμενος καταπίνεσαι στα αβυσσαλέα βάθη της αυτοκτονικότητας ενός χαρακτήρα που ήλπιζες να γλιτώσει απ' τον χαρακτήρα του. Σπουδαίο και διπλανό του ομοούσιου «In A Lonely Place» του Ρέι – μόνο τέσσερεις υποψηφιότητες αυτή τη φορά.

«Οι Ψίθυροι» («Children's Hour», 1961)
Μόνο ο Γουάιλερ θα μπορούσε να φτιάξει ένα έργο ταυτόχρονα πρωτοφανούς τόλμης και υπόκωφης αμφισημίας, σε βαθμό που να αισθάνεσαι «σοκαρισμένος» αλλά να μην μπορείς να εντοπίσεις πότε ακριβώς συνέβη το ερέθισμα. Η ιστορία μιας μικρής μαθήτριας (ένας από τους αντιπαθητικότερους χαρακτήρες που θα 'χεις δει ποτέ) που κατηγορεί δυο δασκάλες της ως λεσβίες, είναι ένα έργο εκπληκτικού μέτρου και τυπικά υποδειγματκής σκηνοθεσίας βλεμμάτων, σωμάτων και πυραμιδοειδούς κλιμάκωσης. Μόνο πέντε υποψηφιότητες ξανά...

«Ο Συλλέκτης» («The Collector», 1965)
Μπορεί να οφείλει πολλά στο «Ψυχώ» του Χίτσκοκ – αλλά άντε βρες θρίλερ είδους να μην – όμως ο «Συλλέκτης» πηγαίνει παραπέρα εντοπίζοντας τη στιγμή που ο serial killer γίνεται το παράδειγμα μιας ψυχοπαθολογίας που ο 20ος αιώνας πρυτάνευσε στη μελέτη (και την δράση) του. Ο Γουάιλερ στήνει ένα σκηνικό που ξεκινά από την  σεξουαλική στέρηση και περιπλέκεται ασταμάτητα ως τον σαδομαζοχισμό και τη νεκροφιλία. Η τόλμη, στην ουσιαστική, περιεκτική της μορφή, όχι στις τσόντες και τα γραφικά αίματα, δεν εμφανίζεται συχνά στο σινεμά κι εδώ θα την δείτε απόψε σε μια από τις κορυφογραμμές της.