Τ' Απομεινάρια μιας Μέρας

Είναι πλέον ρουτίνα ν' αναφερόμαστε στον Τζέιμς Άιβορι σαν τον πλέον Βρετανό απ' όλους τους Αμερικανούς σκηνοθέτες, ο ίδιος όμως δεν κουράζεται καθόλου ασχολούμενος ξανά με την ηθική, τις αξίες και την παράδοση που χαρακτηρίζουν τη Γηραιά Αλβιώνα και τους ανθρώπους της. Με διαφορετική ιστορία και ήρωες, με ελαφρώς αλλαγμένη οπτική κάθε φορά, με το ίδιο πάντοτε θέμα. Αν προσθέσετε τη μόνιμη ομάδα συνεργατών και την εμμονή σε συγκεκριμένους ηθοποιούς, έχετε όλα τα γνωρίσματα ενός αυθεντικού δημιουργού. Ενός δημιουργού που προεκτείνει κάθε φορά την προβληματική του με μικρά, αλλά σταθερά και σοφά υπολογισμένα βήματα.

Μισό αιώνα μετά το «Χάουαρντς Εντ», λίγο πριν την εισβολή της «τρελής» δεκαετίας του '60 και το Swinging London δηλαδή, ο κύριος Στίβενς διασχίζει την Αγγλία, αποφασισμένος να κερδίσει ξανά το χαμένο χρόνο. Να βρει την κυρία Κέντον, παλιά οικονόμο του Ντάρλινγκτον Χολ, και να της προτείνει να γυρίσει πίσω. Μετά από 20 χρόνια να της πει ότι έκανε λάθος και ότι έφτασε η ώρα να της εκφράσει τα συναισθήματά του. Γιατί σε όλη του τη ζωή δεν ήταν παρά ένας τέλειος μπάτλερ, αφοσιωμένος αποκλειστικά στο Λόρδο Ντάρλινγκτον, αλλά και στο προηγούμενο ή επόμενο αφεντικό του. Όμως ο χρόνος, όπως και η ζωή άλλωστε, δεν κερδίζεται ποτέ εκ των υστέρων.

Τα μεγάλα συμφέροντα και οι υψηλές ιδέες που «γυρίζουν τον κόσμο» μένουν στο φόντο, φέρνοντας στο προσκήνιο τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής

Ο κύριος Στίβενς αποτελεί προφανέστατα ένα χαρακτήρα-σύμβολο της βρετανικής νοοτροπίας, ανίκανης να απαγκιστρωθεί από συμπεριφορές και κώδικες αιώνων. Παραδοσιακός, άκαμπτος, ένας low-class τζέντλεμαν αφοσιωμένος μόνο στη δουλειά του. Όσο πιο άμεμπτος είναι στα τελετουργικά του καθήκοντα, τόσο πιο βαθιά θάβει και ξεχνά τα συναισθήματά του. Όμως αυτό είναι όλο;

Όσον αφορά στο βιβλίο του ιαπωνικής καταγωγής Άγγλου συγγραφέα Καζούο Ισιγκούρο, πάνω-κάτω ναι. Η πένα της Ρουθ Πρόουερ Τζαμπβάλα, όμως, πάει πολύ βαθύτερα. Τεμαχίζοντας τη δράση με διαρκή φλας μπακ, σκιαγραφεί αργά και κομματιαστά τα πορτρέτα των χαρακτήρων, χρωματίζει τα συναισθήματα και τις διαθέσεις τους, προσδίδοντας έναν έντονο χαρακτήρα σασπένς στο τελευταίο ταξίδι του κυρίου Στίβενς. Ενώ, συγχρόνως, περιγράφει το Ντάρλινγκτον Χολ σαν μια μεγάλη θεατρική σκηνή, όπου στο προσκήνιο, στα μεγάλα και πολυτελή σαλόνια, οι λόρδοι και οι πολιτικοί γράφουν ιστορία, ενώ στα παρασκήνια, τους διαδρόμους και την κουζίνα, κάποιοι άγνωστοι άνθρωποι φροντίζουν τις λεπτομέρειες για την αρτιότητα της «παράστασης».

Σ' αυτούς τους ανθρώπους εστιάζει ο Άιβορι, προσπαθώντας να ξεφύγει από την παγίδα του συμβολισμού και να ζωντανέψει πραγματικούς κινηματογραφικούς ήρωες. Και, για άλλη μια φορά, τα καταφέρνει. Τα μεγάλα συμφέροντα και οι υψηλές ιδέες που «γυρίζουν τον κόσμο» μένουν στο φόντο, φέρνοντας στο προσκήνιο τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής. Τα βλέμματα, τις κινήσεις, τις εκφράσεις, τη δύναμη των συναισθημάτων. Τις εκρήξεις της υποδειγματικής Έμα Τόμσον-Κέντον, το ατσαλάκωτο προσωπείο και την αναστατωμένη ψυχή ενός εκπληκτικού, πέρα από κάθε φαντασία Άντονι Χόπκινς-Στίβενς. Ενός ανθρώπου παγιδευμένου σ' ένα τραγικό αδιέξοδο, ο οποίος αναβάλλει επί 20 χρόνια το εδώ και το τώρα. Ενός ανθρώπου πνιγμένου μέσα στη χλιδή του ντεκόρ, τους δαιδάλους των διαδρόμων και τη δίνη των μικρών, καθημερινών γεγονότων.

Όπως στο «Δωμάτιο με Θέα», το «Χάουαρντς Εντ», αλλά και ολόκληρο το έργο του, ο Άιβορι ανατέμνει με ακρίβεια, ευγένεια αλλά και οξύτητα, τη χαρακτηριστική νοοτροπία μίας κοινωνίας και μιας εποχής. Ανάμεσα στο μικρό και το μεγάλο, την επιφάνεια και το βάθος, το φαίνεσθαι και το είναι των πραγμάτων, βρίσκει το πιο δυσδιάκριτο, αλλά πολυτιμότερο «γεγονός» όλων: Την ανθρώπινη ψυχή. Αυτή που , μαζεύοντας τα απομεινάρια μιας μέρας, μπορεί να επιστρέψει ξανά στο αγαπημένο της Ντάρλινγκτον Χολ, το οποίο - όπως και η ίδια η Αγγλία - έχει καταφέρει να επιζήσει και από τα πολιτικά λάθη του Λόρδου Ντάρλινγκτον και από τα προσωπικά του κυρίου Στίβενς.

Η κριτική της ταινίας «Τα Απομεινάρια Μιας Μέρας» δημοσιεύθηκε στο τεύχος 44 του Περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ (Μάρτιος 1994).