23:56
17/3

Οι Ασυγχώρητοι

Unforgiven

Καταρχήν, να γράψω ότι τα γουέστερν δεν είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να μου τύχει. Για την ακρίβεια τα αντιπαθώ. Ποτέ μου δε χάθηκα στη μαγεία της «Άγριας Δύσης», στις αχανείς εκτάσεις, στις μονομαχίες, στο στιλιζάρισμα των ανδρικών χαρακτήρων. Ξέρω, βέβαια, ότι η γαλλική σχολή λάτρεψε τον Φορντ, τον Χοκς και αναγνωρίζω τους θεωρητικούς και κινηματογραφοφιλικούς της λόγους, όμως, βρε αδερφέ, εγώ έμενα πάντοτε εκτός.

Ποτέ μου δε γοητεύτηκα από το κυνήγι των Ινδιάνων και την απολογία της κατάκτησης και της γέννησης του αμερικάνικου έθνους. Όσες φορές είδα γουέστερν, το έκανα από επαγγελματική ανάγκη. Ξεχωρίζω όμως τα «σπαγγέτι» του Λεόνε, τον Πέκινπα, «Το Τρένο θα Σφυρίξει Τρεις Φορές», το «Σιλβεράντο» και γενικά ό,τι δε θυμίζει κλασικό γουέστερν.

Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που θεώρησα το, πέρα για πέρα «αντι-γουέστερν», «Ασυγχώρητοι» μια από τις καλύτερες ταινίες των τελευταίων χρόνων και σαφώς την καλύτερη σκηνοθετική δουλειά του Ίστγουντ. Για να σας δώσω να καταλάβετε, με δυο λόγια, είναι σαν τη ζώνη ενός πιστολά φορεμένη ανάποδα και χωρίς πιστόλια! Όπου έχουμε συνηθίσει φως, ο Ίστγουντ ρίχνει σκιά. Όποτε περιμένουμε καβγά και πιστολίδι, εκείνος κάνει μια τρομερή έλλειψη, πετά τη δράση εκτός κάδρου και περνάει στην επόμενη σκηνή. Όπου νομίζουμε ότι χρειάζεται ποδοβολητό αλόγων, θα δούμε κλειστούς υποφωτισμένους χώρους.

Μια από τις καλύτερες ταινίες των τελευταίων χρόνων και σαφώς η καλύτερη σκηνοθετική δουλειά του Ίστγουντ

Η ιστορία βασίζεται στο πολυχρησιμοποιημένο μοντέλο του gunfighter που γυρνά στην ενεργό δράση για μια τελευταία φορά. Η απόφαση του ήρωά μας, όμως, δεν είναι και τόσο εύκολη και το ασαφές φινάλε διαγράφει καλύτερα το υπαρξιακό του χάος. Οι αργοί, αβίαστοι βηματισμοί αφήνουν τους χαρακτήρες να ζωγραφιστούν χωρίς πίεση, ενώ η ένταση μαζεύεται λίγο πριν και λίγο μετά τις σκηνές δράσης.

Ο συνταξιούχος, λοιπόν, αυτός πιστολάς, που ζει ως χοιροβοσκός (!), καλείται από τις «κυρίες» ενός μπορντέλου για να σκοτώσει τον νταβατζή που σημάδεψε το πρόσωπο μιας από αυτές και τον πρώην παράνομο και νυν σερίφη της πόλης, που έχει μεταμορφωθεί σε παρανοϊκό δικτάτορα. Και ποιοι λέτε ότι είναι οι βοηθοί του; Ένας Μαύρος (Φρίμαν) και ένας πιτσιρίκος (Γουόλετ). Οι έσχατοι δηλαδή της εποχής (οι πόρνες, ο περιθωριακός γέρος, ο Μαύρος και η παρορμητική νέα γενιά) θα επιχειρήσουν μια ιδιόμορφη επανάσταση.

Και εδώ βρίσκεται η μεγάλη αντιστροφή της γνωστής φιγούρας του Ίστγουντ. Δεν είναι πια «ένας ψυχρός ανέκφραστος σούπερμαν με όλες τις απαντήσεις στην τσέπη, που ζει μόνος, εκτός κοινωνίας και Νόμου», αλλά ένας άνθρωπος με σάρκα και οστά, συχνά μάλιστα φοβισμένος. Σκοπός του είναι να αποκαταστήσει την ηθική τάξη, που ανατράπηκε από κάποιους που υποτίθεται ότι εκφράζουν την Τάξη και το Νόμο, απλώς και μόνο επειδή φορούν διακριτικά. Όμως, το έναυσμα είναι η χρηματική αμοιβή, ενώ το τελικό σκοτεινό ξεκαθάρισμα, το σατανικό βλέμμα του πιστολά, ακόμα και η ίδια η επιλογή των θυμάτων πραγματικά σοκάρει. Τόσο, όσο και η αρχική μαρξιστική και φεμινιστική απόχρωση του σεναρίου.

Όποτε ακούγεται πυροβολισμός, υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος δραματουργικός λόγος

Οι αντιστροφές προχωρούν ακόμα περισσότερο στο διφορούμενο χαρακτήρα του σερίφη, τους αθώους - ένοχος βοηθούς του, το είδος της τιμωρίας, τη μανία της εκδίκησης, τους ρυθμούς της αφήγησης, την παντελή απουσία ηρωικής ατμόσφαιρας. Εδώ δε θα συναντήσουμε τους γνώριμους διαχωρισμούς του γουέστερν, τα αρχέτυπα και τα κλισέ γελοιοποιούνται και όποτε ακούγεται πυροβολισμός, υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος δραματουργικός λόγος.

Οι «Ασυγχώρητοι» μπορεί να μη χαρακτηρίζονται από την κλασική δράση του γουέστερν, είναι όμως κλασική ταινία βραδυφλεγούς δράσης: Σε παρασέρνει αργά, σε τυλίγει στους υπέροχους ρυθμούς της, σε κατακτά και σε κάνει να τη σκέφτεσαι και να την εκτιμάς περισσότερο όσο περνά ο καιρός.

Η κριτική της ταινίας δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο τεύχος 32 του περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ, τον Ιανουάριου του 1992