Το Τρίγωνο της Θλίψης

Έναν Ρούμπεν Έστλουντ σταθερά απολαυστικό, αν και κάπου επαναλαμβανόμενο, μας επεφύλασσε το οπωσδήποτε νέο προβοκατόρικο φιλμ του Σουηδού, τον οποίο οι Κάννες τίμησαν με έναν ακόμη Χρυσό Φοίνικα, πέντε χρόνια μετά τον πρώτο του θρίαμβο εκεί με το «Τετράγωνο». Το «Τρίγωνο της Θλίψης», αποτελεί μία από τις σημαντικές ταινίες που γυρίστηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα, με τους Γιώργο Καρναβά και Κωνσταντίνο Κοντοβράκη της Heretic να φιγουράρουν ψηλά εδώ, στη λίστα των παραγωγών.

Η νέα κοινωνική σάτιρα του Έστλουντ αφήνει τις χιονισμένες Άλπεις («Ανωτέρα Βία») και τον κόσμο της μοντέρνας τέχνης («Τετράγωνο») για έναν χλιδάτο καλοκαιρινό μικρόκοσμο ο οποίος μετά από παρεξηγήσεις, φουρτούνες, ναυτίες και ένα σωρό σπαρταριστά παράδοξα, καταλήγει σ’ ένα ερημονήσι στη μέση του πουθενά, με τη Χιλιαδού στην Εύβοια να υποδύεται αυτό το νησί. Πρόκειται για την ίδια παραλία όπου λίγες ημέρες πριν, ο Έστλουντ επέστρεψε, αυτή τη φορά για να παρουσιάσει σε πανελλήνια πρεμιέρα την ταινία του, στο πλαίσιο ειδικής προφεστιβαλικής προβολής των 28ων Νυχτών Πρεμιέρας.

Στο επίκεντρο της πλοκής βρίσκεται ζευγάρι influencer μοντέλων (Χάρις Ντίκινσον και η πρόωρα χαμένη Τσάρλμπι Ντιν στους ρόλους), το οποίο προσκαλείται σε υπερπολυτελές γιοτ, επιβάτες του οποίου είναι μεταξύ διαφόρων ζάπλουτων ένας Ρώσος ολιγάρχης (Ζλάτκο Μπούριτς), ένα ηλικιωμένο ζευγάρι Βρετανών εμπόρων όπλων και ο αλκοολικός, μαρξιστής Αμερικανός καπετάνιος (Γούντι Χάρελσον). Η ινσταγκραμική κρουαζιέρα για το ζευγάρι μας και τους συνταξιδιώτες του πάει κατά διαόλου όταν κατά τη διάρκεια του επίσημου δείπνου που παραθέτει ο καπετάνιος, το σκάφος πέφτει σε καταιγίδα. Με το γιοτ εις το βυθό της θάλασσας και τους λιγοστούς ναυαγούς να ξεβράζονται αβοήθητοι σε ακατοίκητο νησί, η κοινωνική ιεραρχία ντεραπάρει θεαματικά όταν η καθαρίστρια του σκάφους προκύπτει να είναι η μόνη εκ των διασωθέντων που ξέρει να ψαρεύει.

Ένα καθαρόαιμο crowd-pleaser

Γενικά ο Έστλουντ και οι ταινίες του έχουν κάτι από εκείνον τον πολύ συγκεκριμένο τύπο διανοούμενου και κοινωνικού ερευνητή/αναλυτή που θέλει να κατακτήσει άπαντες με το πνεύμα και το ευρηματικό χιούμορ του. Ενέχουν μια αυταρέσκεια που πηγάζει από την αυτογνωσία της ευφυίας, η οποία γίνεται εμφανής από την ίδια την ταινία, από μια κουβέντα μαζί του, ή από τα αυτοσχέδια κοινωνικά πειράματα που στήνει με το κοινό στην αίθουσα. Για αυτό και το αναγκαστικό παράγωγο του εξυπνακισμού που εμφανίζεται όλο και πυκνότερα στις ταινίες του συνήθως παραβλέπεται, ακριβώς επειδή στήνει ωραίες και καλοφτιαγμένες εκπλήξεις, μα κυρίως διαθέτει στυλ και διορατικότητα στην εικονοπλασία των κοινωνικών στρεβλώσεων που καυτηριάζει, ενώ έχει πάνω απ’ όλα τρελή όρεξη για χιούμορ. Και όπως η κοινή εμπειρία δείχνει, οι πιο λαοφιλείς διανοούμενοι είναι αυτοί με χιούμορ. Γιατί έτσι σφάζουν καλύτερα, είτε με νυστέρι είτε με βαμβάκι.

Το παραπάνω πολύ πρώτο επίπεδο προσέγγισης του - αγαπημένου για τον υπογράφοντα - σκηνοθέτη σημειώνεται επειδή στο αμιγώς αγγλόφωνο ντεμπούτο του δείχνει για πρώτη φορά σημάδια θεματικής ανακύκλωσης, ίσως κι ένα ταβάνι στο εύρος της διαλεκτικής του. Κι ας είναι το «Τρίγωνο της Θλίψης» η πιο ταξική ταινία του. Το χωρισμένο σε τρία μέρη φιλμ, έχει ένα πρώτο κεφάλαιο όπου η αμίμητη σκηνή με το προφυλακτικό στο «Τετράγωνο» βρίσκει μια ισότιμη, εκείνη με τον λογαριασμό ενός γεύματος για χάρη του οποίου ο Καρλ (Ντίκινσον) και η Γιάγια (Ντιν) μπλέκουν τα μπούτια τους.

Το δεύτερο και πιο αλέγρο μέρος στο σκάφος, ξεκινά σαν ένα τυπικά σαρδόνιο φιλμ του Έστλουντ. Κορυφώνει σε ένα ντεμαράζ από απίθανες σλάπστικ καταστάσεις, τις οποίες το κοινό θα απολαύσει σαν μια λίγο πιο γκουρμέ εκδοχή του σκατολογικού χιούμορ των Φαρέλι, ενώ χαρίζει έναν ενδιάμεσο μικρό οργασμό όταν οι Χάρελσον και Μπούριτς, στους χαβαλεδιάρικους ρόλους του μαρξιστή Αμερικανού και του καπιταλιστή Ρώσου αντίστοιχα, παίζουν ένα μεθυσμένο πινγκ πονγκ με ρήσεις από τις dream team των δύο άλλοτε ψυχροπολεμικών μετώπων (Μαρξ, Λένιν από τη μία, Κένεντι, Ρίγκαν, Θάτσερ από την άλλη). Όσο για το τρίτο μέρος, αν και υποσχόμενο κονσεπτικά, αποδεικνύεται το πλέον άτονο σε μια αφήγηση που προοδευτικά χάνει το σφρίγος της.

Η όποια ενδιαφέρουσα σημειολογία να κοσκινίζεται βίαια από το ταρακούνημα των αλλεπάλληλων κωμικών γκαγκ

Μέχρι τα δύο τρίτα αυτής της διασκεδαστικά ταραχώδους πορείας στα ανοιχτά μιας κοινωνικής τρικυμίας με χαρακτηριστικά ύστερου καπιταλισμού, το «Τρίγωνο της Θλίψης» έχει προλάβει να χτίσει τη σχηματική ταξική του διαστρωμάτωση εντός του σκάφους (ζάπλουτοι επιβάτες, ανώτερο πλήρωμα, μετανάστες εργάτες και υπηρέτες) η οποία θα ανατραπεί εν πλω δίκην παιχνιδιού και λίγο αργότερα νομοτελειακά στο νησί. Με την όποια ενδιαφέρουσα σημειολογία να κοσκινίζεται βίαια από το ταρακούνημα των αλλεπάλληλων κωμικών γκαγκ, την ώρα που αυτό που παρακολουθούμε είναι κατά βάση μια αλληγορία για το ναυάγιο του δυτικού πολιτισμού.

Τα καλά νέα είναι πως ο πάντα ανήσυχος Σουηδός δημιουργός αγαπά την κωμωδία όσο κανείς άλλος σύγχρονος auteur και νιώθει προοδευτικά όλο και πιο άνετα μαζί της. Τα όχι εξίσου καλά μαντάτα είναι πως χάριν της κωμικής υπερβολής θυσιάζει ρυθμό και συνοχή, παραδόξως στο πιο ζωηρό του μέρος που είναι το μεσαίο. Έτσι, εκεί που στο τελευταίο κεφάλαιο θα βρίσκαμε ιδανικά ένα ανατρεπτικό υβρίδιο μαύρης κωμωδίας και θρίλερ, τελικά βολευόμαστε με έναν εν μέρει πλατειάζοντα επίλογο με κάποιες ενδιαφέρουσες απολήξεις - όπως το γεγονός ότι η όψιμη μητριαρχία του νησιού δίνει μάχη να απαλλαγεί από την βιαιότητα που είναι σύμφυτη με την πατριαρχία - και τελικά μπερδεύεται μέσα στο θολό τρίγωνο που προκύπτει μεταξύ της καθαρίστριας και του ζευγαριού το οποίο θυμίζει την «Κυρία και τον Ναύτη» της Βερτμίλερ.

Δεν βοηθά ιδιαίτερα που όλοι σχεδόν οι χαρακτήρες είναι εξαρχής καρικατούρες, ούτε πως η χοάνη των social και οι ινφλουένσερ έχουν λίγο καύσιμο να δώσουν, στο επίπεδο από το οποίο προσεγγίζονται. Όμως και πάλι, μιλάμε για ένα καθαρόαιμο crowd-pleaser φιλμ, που στα καλά του έχει παραπάνω από αρκετές εκλάμψεις, ιδέες και ορμή για να προσφέρει.